Gloster Gladiator: Ένα διπλάνο στην δύναμη Δίωξης της ΕΒΑ

Το αεροσκάφος  Gloster Gladiator ήταν το τελευταίο διπλάνο  που πέταξε για τη βρετανική Αεροπορία. Αν και ήταν το ταχύτερο διπλάνο που κατασκευάστηκε και πολύ ευέλικτο, εντούτοις δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει τη νέα γενιά των γερμανικών αεροσκαφών όπως τα Μe-109. Χρησιμοποιήθηκε στα αρχικά στάδια του Β΄ΠΠ και πολέμησε με την Ελληνική Βασιλική Αεροπορία τόσο εναντίον της ιταλικής όσο και κατά της γερμανικής Αεροπορίας.

Η ιστορία του βρετανικού αεροσκάφους διώξεως στην Ελληνική Αεροπορία ανάγει τις ρίζες της  στο 1935 όταν η ΕΒΑ αναζητούσε ένα αεροσκάφος δίωξης. Μέχρι τότε η ΕΒΑ δεν διέθετε δύναμη αεροσκαφών δίωξης και στηριζόταν σε μερικά Gloster Mars VI Nigthhawk, μέγιστης ταχύτητας 193 χλμ. την ώρα και οπλισμού δύο πολυβόλων Vickers των 7,7 χλστ. Τα συγκεκριμένα αεροσκάφη ήταν παντελώς όμως ακατάλληλα για ανάληψη αποστολών καθώς ήταν περιορισμένων επιδόσεων και κατασκευής 1919.

Ταυτόχρονα το κλίμα ασφάλειας στην Ευρώπη δεν έδειχνε ελπιδοφόρο και έτσι η Ελλάδα προχώρησε στην εσπευσμένη αγορά  μεταχειρισμένων αεροσκαφών από την Γιουγκοσλαβία το Μάρτιο του 1935.  Επρόκειτο για 5 τσεχοσλοβακικά διπλάνα καταδιωκτικά Avia BH-33H, οπλισμένα με δύο ελαφρά πολυβόλα και με μέγιστη ταχύτητα 315 χλμ. την ώρα. Τα αεροσκάφη αυτά αποτέλεσαν την κύρια δύναμη δίωξης της ΕΒΑ αλλά ήταν ελάχιστα και η Αεροπορία είχε ανάγκη νέου υλικού.

Όμως η ανεύρεση νέων αεροσκαφών ήταν δύσκολη υπόθεση εκείνες τις ημέρες, καθώς πολλές χώρες προτιμούσαν να εξοπλίζουν τις δικές τους Αεροπορίες παρά να δίνουν αεροσκάφη για εξαγωγές.

Λύση προσωρινά έδωσαν ευπατρίδες Έλληνες του εξωτερικού. Έτσι στις 18 Αυγούστου 1936 ο πλούσιος ομογενής Κουταρέλης, αγόρασε δύο τσεχοσλοβακικά καταδιωκτικά Avia B534, τα οποία και δώρισε στην Αεροπορία. Τα αεροσκάφη ήταν επίσης διπλάνα, αλλά είχαν κλειστό πιλοτήριο -ένας σχετικός νεοτερισμός για την εποχή- και ήταν οπλισμένα με τέσσερα ελαφρά πολυβόλα και ταχύτητα 400 χλμ. την ώρα.

Τα πρώτα Gladiator έρχονται με δωρεά

Σχεδόν την ίδια περίοδο, ξεκινά και η εμπλοκή των Gloster Gladiator στην ΕΒΑ. Χωρίς να υπάρχει ακριβής ημερομηνία άφιξης στην Ελλάδα, ο Έλληνας ομογενής Στυλιανός Σαρπάκης από την Αίγυπτο, δώρισε το 1937 στην ΕΒΑ δύο Gladiator Mk I.

Τα αεροσκάφη εξαιτίας του μικρού αριθμού χρησιμοποιήθηκαν ως επιχειρησιακά εκπαιδευτικά στην αναζήτηση νέων τακτικών εξαιτίας των καλύτερων επιδόσεών τους.

Ένα από αυτά όμως καταστράφηκε σε ατύχημα με αποτέλεσμα το άλλο αεροσκάφος να χρησιμοποιηθεί σε ρόλο περιπολίας.

Είναι άγνωστο εάν το συγκεκριμένο αεροσκάφος  είδε δράση κατά τον ελληνο-ιταλικό πόλεμο. Μετά την ιταλική εισβολή όμως η ΕΒΑ ενισχύθηκε με αριθμό αεροσκαφών από τη Βρετανία. Η ενίσχυση αυτή έγινε μεταξύ Δεκεμβρίου 1940 και Απριλίου 1941.

Τα πρώτα αεροσκάφη έφθασαν στις 12 Δεκεμβρίου στο αεροδρόμιο της Ελευσίνας. Συνολικά παρελήφθησαν 8 αεροσκάφη Gloster Gladiator της βελτιωμένης έκδοσης Mk II που επιχειρούσαν μέχρι τότε στην 112 βρετανική Μοίρα, για να ακολουθήσουν άλλα έξι. Άλλες πηγές κάνουν λόγο για 22 αεροσκάφη συνολικά, ενώ η BAE στη σελίδα της για το αεροσκάφος μιλά για 17. 

Όλα τα Gloster Gladiator εντάχθηκαν στην 21η Μοίρα Διώξεως, που μέχρι τότε χρησιμοποιούσε τα PZL P.24, με κύρια βάση εξόρμησης στο αεροδρόμιο Βασιλικής  Τρικάλων.

Οι επιδόσεις

Τα αεροσκάφη έφεραν κινητήρα Bristol Mercury VIIIA/VIIAS των 830 ίππων που έδινε στο αεροσκάφος μέγιστη ταχύτητα 407 χ.α.ω. στα 4.400 μ. 

Ο οπλισμός που έφεραν τα  MKI αποτελείτο από δύο πολυβόλων Vickers των  .303  (7,7 χλστ.) (που έβαλαν μέσα από την έλικα τοποθετημένα πλευρικά της ατράκτου) και δύο Lewis επίσης των .303 από ένα κάτω από τις κάτω  πτέρυγες (ήταν διπλάνο).  Αργότερα στα MkII που παραλήφθηκαν  από την ΕΒΑ ο οπλισμός άλλαξε σε τέσσερα M1919 Browning, των 0.303 στην ίδια διάταξη. Τα αεροσκάφη θεωρητικά είχαν αυτονομία 2 ωρών, μέγιστο επιχειρησιακό υψόμετρο το εντυπωσιακό για την εποχή των 10.000 μέτρων ενώ απαιτείτο χρόνος 4,75 λεπτών για να ανέλθουν στο ύψος των 3.000 μ.

Η δράση τους και οι απώλειες

Και λέμε θεωρητικά καθώς φυσικά η κατάστασή τους δεν ήταν καθόλου καλή. Επρόκειτο για αεροσκάφη που είχαν χρησιμοποιηθεί εντατικά από την RAF ενώ όπως είναι εύλογο η ροή ανταλλακτικών ήταν ανύπαρκτη με αποτέλεσμα και η προσφορά τους στις αεροπορικές επιχειρήσεις να είναι περιορισμένη.

Μάλιστα η Ανώτατη Διοίκηση Αεροπορίας Στρατού (ΑΔΑΣ) σε έκθεση της προς τον Αρχηγό Γ.Ε.Α χαρακτήριζε τα αεροσκάφη  ως «ιδιαιτέρως χρησιμοποιηθέντα».

Αρχεία από μάχες δεν υπάρχουν, υπάρχουν όμως δύο επιβεβαιωμένες απώλειες, από τις οποίες  τεκμαίρεται ότι τα αεροσκάφη πολέμησαν όσο οι συνθήκες το επέτρεπαν. Η πρώτη απώλεια αναφέρεται στις 11 Φεβρουαρίου του 1941 όταν ο Υποσμηναγός Μπαρδαβίλιας Αναστάσιος προσπάθησε να αντιμετωπίσει επιδρομή ιταλικών καταδιωκτικών εναντίον του αεροδρομίου Κατσικά Ιωαννίνων, όπου έδρευε η 21η .

Μετά την απογείωσή του όμως, όντας χαμηλά και μικρή ταχύτητα  δέχθηκε ταυτόχρονη επίθεση των εχθρικών αεροσκαφών που πετούσαν σε μεγαλύτερο ύψος με αποτέλεσμα οι σφαίρες των πολυβόλων τους να γαζώσουν κυριολεκτικά το σώμα του, με αποτέλεσμα το αεροσκάφος του να πέσει σε μια άκρη του αεροδρομίου και να συντριβεί.

Η δεύτερη τραγική απώλεια θα σημειωθεί στις 23 Φεβρουαρίου. Επιστρέφοντας από αποστολή αναχαιτίσεως εχθρικών αεροσκαφών ο Αρχισμηνίας Χριζόπουλος Κωνσταντίνος θα τραυματιστεί κατά τη διάρκεια αερομαχίας, αναγκάζοντάς τον να αποχωρήσει πραγματοποιώντας αναγκαστική προσγείωση στη θέση  Κεράσοβο 15 χλμ. ΒΑ της Παραμυθιάς, όπου υπήρχε αεροδρόμιο, αλλά λόγω των τραυμάτων του δεν μπόρεσε να φτάσει σε αυτό.

Δυστυχώς το αεροσκάφος του κατά τη διάρκεια της προσγείωσης σε πλήρως ακατάλληλο έδαφος πιθανότατα ανατράπηκε, εξαιτίας του σταθερού συστήματος προσγείωσης με αποτέλεσμα να πιάσει φωτιά και έτσι να βρει τραγικό θάνατο ο ηρωικός πιλότος.

Μετά τη γερμανική εισβολή η τύχη των όσων αεροσκαφών μπορούσαν να είναι επιχειρησιακά ήταν κοινή με τους υπόλοιπους τύπους.

Είτε καταστράφηκαν στο έδαφος από  την Luftwaffe είτε στην αερομαχία των Τρικάλων στις 15 Απριλίου του 1941 όταν  τα εναπομείναντα  πέντε Gladiator της 21ης με τους Σμηναγούς Ιωάννη Κέλλα ( Μοίραρχο), Κων/νο Χόνδρο, Δημήτριο Σκαλτσογιάννη, Ιωάννη Παπαδημητρίου και τον Υποσμηναγό Ιωάννη Κατσαρό, και 7 ακόμη PZL-24 και MB-151 αντιμετώπισαν 30 Me-109E.

Αυτό ήταν και το κύκνειο άσμα της ηρωικής ΕΒΑ καθώς λιγότερα από 15 αεροσκάφη κατόρθωσαν να διαφύγουν στη Μέση Ανατολή για τη συνέχιση του αγώνα.