F-35A Block 4: Τι θα περιλαμβάνει η νέα έκδοση του stealth μαχητικού – Θα είναι αυτή που θα προμηθευτεί η ΠΑ;

Η απόκτηση ενός περιορισμένου αριθμού μαχητικού αεροσκαφών F-35 από την Ελλάδα, φαίνεται να έχει προαποφασιστεί από την κυβέρνηση. Η προμήθεια των αεροσκαφών θα γίνει στα τέλη της τρέχουσας δεκαετίας με στόχο τα αεροσκάφη να είναι επιχειρησιακά στις αρχές της επομένης. Τα αεροσκάφη σύμφωνα με δηλώσεις Αμερικανών αξιωματούχων θα ανήκουν στη νέα έκδοση Block 4. Θα είναι όμως τότε έτοιμη η συγκεκριμένη έκδοση; Αυτό γιατί η ενημέρωση TR3, η βάση δηλαδή πάνω στην οποία θα στηριχτεί το Block 4 παρουσιάζει καθυστέρηση.

Η ενημέρωση TR3

Το πρώτο F-35A εξοπλισμένο με την ενημέρωση TR 3 (Tech Refresh 3) πέταξε στις 6 Ιανουαρίου του  2023 από την αεροπορική βάση Edwards της Καλιφόρνια.

Η πτήση πραγματοποιήθηκε από την 461η Μοίρα δοκιμών και το αεροσκάφος που χρησιμοποιήθηκα ήταν το AF-7, ένα από τα προκαθορισμένα αεροσκάφη δοκιμών  του F-35 για την USAF. Ήταν διάρκειας  50 λεπτών, κατά την οποία το αεροσκάφος έφτασε σε ύψος 35.000 ποδιών πετώντας με ταχύτητα λίγο κάτω από το 1 Mach, για να δοκιμαστεί η αξιοπλοΐα και σταθερότητα του λογισμικού.

Ο αντισμήναρχος της Κρίστοφερ Κάμπελ, ο διοικητής της 461ης Μοίρας δήλωσε ότι το TR-3 «εκσυγχρονίζει τον υπολογιστικό πυρήνα του F-35. Επομένως, το νέο υλικό και λογισμικό TR-3 επηρεάζει σχεδόν κάθε χαρακτηριστικό του αεροσκάφους, συμπεριλαμβανομένου και του πτητικού». Ο εξοπλισμός TR-3 με ισχυρότερους επεξεργαστές και ηλεκτρονικά  είναι η αναβάθμιση στην οποία βασίζονται οι περισσότερες από τις προγραμματισμένες βελτιώσεις του F-35 Block 4.

Η έκδοση Block 4 θα έχει νέες δυνατότητες ηλεκτρονικού πολέμου, νέους αισθητήρες και δυνατότητες για νέα όπλα, τα οποία βέβαια θα πρέπει να παραγγελθούν από την ΠΑ, καθώς και βελτιωμένη διαλειτουργικότητα με μαχητικά 4η και 5ης γενιάς.  Η αμερικανική  Αεροπορία έχει μειώσει τις απαιτήσεις της  για νέα F-35 τα τελευταία χρόνια, καθώς οι πληροφορίες αναφέρουν ότι η ηγεσία της εκτιμά ότι θα ήταν προτιμότερο να αναμένει  την πιο προηγμένη έκδοση του αεροσκάφους την Block 4 για να αποφύγουν την αναβάθμιση των υπαρχόντων F-35 τα οποία ανήκουν σε προηγούμενες παρτίδες παραγωγής (Lot 5-10) και λογισμικού Block 2A, 2b, 3I, 3F.

Η πρώτη πτήση του πρώτου μαχητικού παραγωγής F-35 με το λογισμικό TR3 πραγματοποιήθηκε στις 22 Νοεμβρίου.

Οι καθυστερήσεις στην ανάπτυξη

Δεν λείπουν όμως και οι καθυστερήσεις, στο ήδη ταλαιπωρημένο από υπερβάσεις κόστους πρόγραμμα.  Έτσι και το Block 4 έχει σημειώσει καθυστέρηση που αγγίζει τα τρία έτη,  λόγω προβλημάτων στην προετοιμασία του πακέτου  TR-3.

Στην πραγματικότητα, οι καθυστερήσεις και τα τεχνικά προβλήματα με το TR-3 ευθύνονται για αύξηση 741 εκατομμυρίων $ στο κόστος ανάπτυξης του Block 4  σύμφωνα με έκθεση του GAO. Η ανάπτυξη του νέου Block  θα συνεχιστεί μέχρι και το 2029, σύμφωνα με εκτίμηση του  GAO τον Απρίλιο του 2022.

Η πρώτη έκδοση παραγωγής του F-35 με εγκατεστημένο το TR-3 -αλλά όχι την πλήρη διαμόρφωση του Block 4- θα συμπεριληφθεί στην Παρτίδα  Παραγωγής (Lot) 15, τώρα υπό κατασκευή, μετ μέχρι τώρα στοιχεία χωρίς όμως να αποκλείεται νέα καθυστέρηση.

Η νέα έκδοση Block 4 του F-35 θα εισαγάγει συνολικά 88 σημαντικές αναβαθμίσεις σε ηλεκτρονικό υλικό και λογισμικό.

Η  αμερικανική κυβέρνηση συμφώνησε με την Lockheed Martin  για τις Παρτίδες 15 και 16, με προαίρεση  για την Παρτίδα 17, στις 30 Δεκεμβρίου του 2022.

Οι Παρτίδες αυτές αφορούν συνολικά έως και 375 μαχητικά με κόστος σχεδόν 30 δισ.$ Για το 2023 το αμερικανικό υπουργείο Άμυνας είχε εγκρίνει  πάντως παραγγελίες ύψους  7,2 δισ.$ στις οποίες περιλαμβάνονται 33 F-35A (στη συνέχεια προστέθηκαν  ακόμη 11 F-35), 13 F-35C και 15 F-35B για ένα σύνολο 72 αεροσκαφών .

Οι παραγγελίες αυτές είναι μειωμένες οριακά από τα 85 συνολικά αεροσκάφη που παραγγέλθηκαν το 2022 (48 F-35A, 17 F-35B, 20 F-35C).

Για την  ανάπτυξή του Block 4, το γραφείο προγράμματος του F-35  (JPO) αναγνώρισε ότι «το πρόγραμμα TR-3 έχει ξεπεράσει τις προκλήσεις σε ότι αφορά την τεχνική πολυπλοκότητα με το υλικό και το λογισμικό και τώρα βρίσκεται  τώρα σε καλό δρόμο για να προσφέρει νέες δυνατότητες στις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους ξεκινώντας το 2023 ή 2024», όταν τα πρώτα αεροσκάφη της Lot 15 θα εξέρχονται από τη γραμμή παραγωγής.

Τα διδάγματα που αντλήθηκαν από την εκτέλεση του προγράμματος TR-3 θα εφαρμοστούν σε ολόκληρο το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού του Block 4», ανέφερε το JPO.

H  αμερικανική Αεροπορία είχε  ζητήσει για το 2023 921 εκατ. $ για την παραγωγή 7 επιπρόσθετων F-35 με νέο ραντάρ γνωστό ως APG-85.

Το Block 4

Το JPO έχει αρχίσει να εκτελεί την πιο εκτεταμένη σειρά αναβάθμισης από την ένταξη  του μαχητικού σε υπηρεσία το 2015. Συγκεκριμένα το Block 4 θα εισαγάγει 88 σημαντικές αναβαθμίσεις σε ηλεκτρονικό υλικό και λογισμικό.

Σχεδιασμένο να φτάνει σε μέγιστη ταχύτητα 1,6 mach το F-35 δεν διεκδικεί τα πρωτεία ούτε του πιο γρήγορου αμερικανικού μαχητικού ούτε του πιο ευέλικτου.

Για την επιβίωσή του και την εκτέλεση της αποστολής του στο πεδίο της μάχης το αεροσκάφος βασίζεται στη διάταξη των ηλεκτρονικών του συστημάτων. Για την επιβίωση αυτή το αεροσκάφος θα βασίζεται στη συνεχή αύξηση των δυνατοτήτων του μέσω των λεγόμενων «σταγόνων λογισμικού» (Software Drops) Block 2A, 2b, 3I, 3F, 4 κ.ο.κ.

Για την ώρα τα αεροσκάφη φέρουν το λογισμικό 3F το οποίο αναμένεται να συμπληρωθεί από το Block 4  όταν αυτό γίνει διαθέσιμο.

Στόχος της αμερικανικής Αεροπορίας είναι αυτή η αναβάθμιση να γίνεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα   προκειμένου το αεροσκάφος να μένει μπροστά από τις απειλές.

Το «δόγμα» αυτό ονομάζεται και ως C2D2 (Continuous Capability Development and Delivery) συνεχής ικανότητα, ανάπτυξης και παράδοσης.

Με το νέο λογισμικό  Βlock IV θα γίνει δυνατή η μεταφορά νέων όπλων όπως η νέα βόμβα SDB II, ο πύραυλος αντι-ραντάρ AGM-88G AARGM-ER, ή ο βρετανικός πύραυλος αέρος-εδάφους SPEAR 3.

Η SDB II η προσθήκη της οποίας συνιστά βασική συνιστώσα του προγράμματος για τα αμερικανικά F-35, προορίζεται κυρίως για την καταστροφή κινούμενων στόχων ασχέτως των καιρικών συνθηκών που επικρατούν.

Η βόμβα χρησιμοποιεί ζεύξη διπλής κατεύθυνσης Link-16 ή UHF με την οποία είναι δυνατό να κατευθύνεται η βόμβα σε διαφορετικό στόχο ή να διορθώνεται η στόχευσή της. Η SDB II χρησιμοποιεί τριπλό σύστημα καθοδήγησης  για την προσβολή της στο στόχο το οποίο αποτελείται από ραντάρ χιλιοστομετρικού κύματος, αισθητήρα IIR και αισθητήρα καθοδήγησης με λέιζερ και εμβέλεια 65 χλμ. περίπου.

Στο Βlock 4  θα γίνει δυνατή η μεταφορά νέων όπλων όπως η νέα βόμβα SDB II, ο πύραυλος αντι-ραντάρ AGM-88G AARGM-ER, ή ο βρετανικός πύραυλος αέρος-εδάφους SPEAR 3.

Στο Block 4  ενσωματώνεται και ένα νέο σύστημα αποφυγής πρόσκρουσης στο έδαφος.

Το AGCAS (Auto-Ground Collision Avoidance System) θα υπολογίζει την πορεία του αεροσκάφους και όταν θα διαπιστώνει ότι βρίσκεται σε πορεία σύγκρουσης με το έδαφος τότε ο υπολογιστής θα αναλαμβάνει το αεροσκάφος να παίρνει αυτόματα ύψος, άσχετα των εντολών που μπορεί να του δίνει ο πιλότος εκείνη τη στιγμή.

Το γεγονός της τοποθέτησης του συστήματος αυτού σημαίνει ότι το αεροσκάφος θα αναλαμβάνει όλο και περισσότερες αποστολές σε αρκετά χαμηλότερα υψόμετρα, κυρίως αυτά των Πεζοναυτών καθώς θα προσφέρουν εγγύς υποστήριξη.

Άλλες βελτιώσεις στο θα αφορούν βελτιώσεις στην «ηλεκτρονική επίθεση» (παρεμβολές) του συστήματος αυτοπροστασίας AN/ASQ-239 (Barracuda), όπως και στις δορυφορικές επικοινωνίες.

Εκτός όμως από τα συστήματα πολύ υψηλής τεχνολογίας το F-35 Block 4 θα διαθέτει ενσωματωμένο το πυροβόλο GAU-22/A στο σκοπευτικό επί κράνους (HMD), έτσι ώστε ο πιλότος να έχει άμεση αντίληψη των αποτελεσμάτων της βολής. Το πυροβόλο δοκιμάστηκε για πρώτη φορά τον Οκτώβριο του 2015 και απέδωσε ικανοποιητικά.

Το τετράκανο πυροβόλο των 25 χλστ. έχει ρυθμό βολής 3.300 β.α.λ. με αναχορηγία 180 βλημάτων. Στις δοκιμές είχαν πραγματοποιηθεί τρείς ριπές, δύο των 60 βλημάτων και μια των 30 γεγονός που δείχνει και πως θα χρησιμοποιείται.

Ο νέος ICP

Ωστόσο, προτού εφαρμοστούν όλες αυτές οι αλλαγές, πρέπει να βελτιωθούν ο κεντρικός επεξεργαστής ICP (Integrated Core Processor) και η μονάδα μνήμης του.

Όπως αναφέρει ο προμηθευτής του κεντρικού επεξεργαστή του αεροσκάφους, η εταιρεία ηλεκτρονικών L3Harris ο νέος IcP θα διαθέτει κατά 25 φορές μεγαλύτερη υπολογιστική δυνατότητα από τον υφιστάμενο ICP και θα επιτρέψει την πιστοποίηση στο F-35 17 νέων όπλων και ικανοτήτων.

Εκτός της L3Harris σημαντικό ρόλο στην αναβάθμιση του ICP παίζει και μια άλλη εταιρεία η TSMC (Taiwan Semiconductor Manufacturing Corp.) της Ταιβάν.

Η συγκεκριμένη εταιρεία μαζί με τη νοτιοκορεατική Samsung είναι οι μόνες στον κόσμο που παράγουν ολοκληρωμένα κυκλώματα κάτω των 10 χλστ.

Η L3Harris έχει αναλάβει το έργο της ανάπτυξης και προμήθειας του νέου υπολογιστή αποστολής ICP του F-35 Block 4.

Η TSMC λόγω των φόβων των ΗΠΑ για κινεζική κατασκοπεία ζήτησε από την εταιρεία να μεταφέρει τις δραστηριότητές της στις ΗΠΑ. Έτσι η εταιρεία δημιούργησε μια νέα μονάδα παραγωγής microchip στο Φοίνιξ της Αριζόνα σε μια επένδυση ύψους 40 δισ.$ ικανή να κατασκευάζει μικροεπεξεργαστές των 5 χλστ. τόσο για την Apple όσο και για την L3Harris για το νέο υπολογιστή του f-35.

Αυτό γιατί το προηγούμενο υπολογιστικό σύστημα του μαχητικού,  το TR-2, δεν επαρκεί πλέον για την υποστήριξη όλων αυτού του πακέτου αναβάθμισης που περιλαμβάνεται στο Block 4.

Το TR-3 περιγράφεται ως η «ραχοκοκαλιά πληροφορικής» για όλες τις μελλοντικές βελτιώσεις.

Το TR-3 εγκαθίσταται σε όλα τα νέα αεροσκάφη παραγωγής, συμπεριλαμβανομένης  και  του Lot 15 που παραδίδονται σήμερα, και θα τοποθετηθεί εκ των υστέρων σε όλα μαχητικά αρχής γενομένης από την  Παρτίδα 10.

Οι μετασκευές απαιτούν περίπου 14 ημέρες για κάθε αεροσκάφος  και θα πραγματοποιούνται  από την Lockheed ομάδες κατά την προγραμματισμένη συντήρηση των αεροσκαφών.

Σημαντικό ρόλο στην αναβάθμιση του ICP παίζει και η εταιρεία η TSMC της Ταιβάν. που παράγει ολοκληρωμένα κυκλώματα κάτω των 10 χλστ.

Εκτός από τη σημαντική αύξηση της ισχύος επεξεργασίας και της μνήμης του ICP, η ανανέωση της τεχνολογίας θα μεταφερθεί σε μια αρχιτεκτονική ανοιχτού συστήματος που έχει σχεδιαστεί για να διευκολύνει περαιτέρω αναβαθμίσεις στο μέλλον. Η «αρχιτεκτονική ανοιχτού συστήματος» σημαίνει πρακτικά ότι ελαχιστοποιεί την πιθανότητα οι χρήστες του F-35 να εξαρτώνται από συγκεκριμένους προμηθευτές για βελτιώσεις του συστήματος.

Μετά το TR-3 όμως που είναι ακόμη σε εξέλιξη, αρχίζει το δύσκολο μέρος, γιατί δεν αρκεί η βελτίωση μόνο του κεντρικού υπολογιστή αποστολής.

Έτσι, οι αναβαθμίσεις του Block 4 που ενεργοποιούνται από το TR-3 είναι αρκετά σημαντικές και αυτές αφορούν , την αύξηση της εμβέλειας και της ποικιλίας των όπλων που μπορούν να μεταφερθούν, συν την αυξημένη ευαισθησία των αισθητήρων που χρησιμοποιούνται για τον εντοπισμό, την παρακολούθηση και την εμπλοκή στόχων.

Εκτός από νέα όπλα που αναμένεται να πιστοποιηθούν  βελτιώσεις θα υπάρξουν και στο ραντάρ AN/APG-81 και στο σύστημα ηλεκτρονικού πολέμου AN/ASQ-239 Barracuda αλλά και στους Ε/Ο αισθητήρες.

Το Block 4 ενισχύει επίσης την ικανότητα δικτύωσης με άλλα τακτικά συστήματα για να ενεργοποιήσει αυτό που στις ΗΠΑ αποκαλείται  «φονικός ιστός».

Η φράση υποδηλώνει ευρεία κάλυψη πολλαπλών τομέων μάχης που κατέστη δυνατή συνδυάζοντας τις δυνατότητες από διάσπαρτες πλατφόρμες, είτε εναέριες είτε χερσαίες και ναυτικές. Ο «ιστός» αυτός θα διατρέχει  οριζόντια όλα τα συστήματα που χρησιμοποιούνται σε μια μάχη με συνεχή ροή πληροφοριών και δεδομένων στοχοποίησης με το F-35 να έχει  κομβικό ρόλο σε αυτό.

Το Block 4 θα απαιτήσει περισσότερη ισχύ, ψύξη και θερμικό έλεγχο από ό,τι ισχύει στις υπάρχουσες  διαμορφώσεις του F-35.

Θα απαιτηθεί επομένως και κάποια αναβάθμιση του κινητήρα του μαχητικού του F-135 , είτε με τη μορφή ενός βελτιωμένου κινητήρα είτε ακόμη και ενός νέου κινητήρα. Το JPO  δεν έχει οριστικοποιήσει ακόμη τις απαιτήσεις που θα διευκρινίσουν  στο πώς θα πρέπει βελτιωθεί το σύστημα πρόωσης του μαχητικού.

Όπως συμβαίνει με κάθε περίπλοκο εξοπλιστικό πρόγραμμα, οι δημοσιονομικές πτυχές του Block 4 δεν είναι τόσο εύκολο να κατανοηθούν. Μια έκθεση από το GAO  (Απρίλιος 2021) σημειώνεται  ότι το κόστος της ανάπτυξης του Block 4 έχει ανέλθει στα 15,14 δισ.$ εμφανιζόμενο αυξημένο κατά 741 εκατ. $ από την προηγούμενη εκτίμηση των 14,4 δισ.$ του 2020.

Σύμφωνα πάντα με το GAO, οι δύο κύριοι παράγοντες που επιβάρυναν το κόστος είναι η αύξηση, κατά  330 εκατ.$, του προγράμματος TR-3 και ο  δεύτερος παράγοντας είναι η αύξηση του κόστους δοκιμών και αναβαθμίσεων.

Από την πλευρά της η Αεροπορία των ΗΠΑ δηλώνει  ότι θέλει αποδείξεις ότι η Lockheed Martin θα είναι σε θέση να πραγματοποιήσει προόδους για το Block 4 πριν προχωρήσει σε νέες παραγγελίες την αγορά του μαχητικού, όπως είχε δηλώσει τον Μάιο του 2022  ο υπουργός Αεροπορίας Frank Kendall.

«Η μείωση που κάναμε φέτος και πιθανότατα θα επεκταθούμε και στο επόμενο έτος βασίστηκε σε μια σειρά παραγόντων», είπε ο Kendall σε ακρόαση στο Κογκρέσο.

«Υπήρχαν πολλά πράγματα που έπρεπε να κάνουμε με το χαρτοφυλάκιο των τακτικών αεροσκαφών. Ένα από αυτά ήταν να αγοράσουμε τον υπόλοιπο αριθμό F-15EX που χρειαζόμαστε.

Παράλληλα θέλουμε να αυξήσουμε τη χρηματοδότηση για το νέο μαχητικό αεροσκάφος 6ης γενιάς  (NGAD) που θα είναι η συνέχεια του F-22. Έχουμε και άλλα προγράμματα που πρέπει να προχωρήσουμε», είχε πει.

«Επίσης, ενδιαφερόμαστε πολύ και επιμένουμε να αποκτήσουμε τις δυνατότητες Block 4 για τα F-35, και ο ανάδοχος έχει καθυστερήσει να τις παραδώσει μέχρι στιγμής, οπότε θέλουμε να δούμε στοιχεία ότι θα είναι σε θέση να το πετύχει αυτό πριν αυξήσουμε την παραγωγή» συμπλήρωσε.

Σημειώνεται ότι οι παραγγελίες για την  αμερικανική Αεροπορία ανέρχονται σε 12 F-15EX για το 2022, 24 για το 2023 και ακόμη 23 για το 2024.

Αρχικά οι απαιτήσεις αφορούσαν 141 F-15EX συζητείται όμως η περικοπή του αριθμού αυτού στα 80 αεροσκάφη. Παράλληλα η Αεροπορία των ΗΠΑ πρόκειται να αποσύρει το σύνολο των F-15C/D μέχρι το 2026 και κάπου 280 A-10 μέχρι το 2028.

Αρχικά, η έκδοση F-35 Block.4, η ανάπτυξη της οποίας ξεκίνησε το 2018, έπρεπε να είναι έτοιμη το 2026, ωστόσο το 2021 ανακοινώθηκε, από το GAO, ότι θα είναι έτοιμη το 2027. Πλέον, η έκθεση του 2022 αναφέρει ότι η τα πρώτα F-35 Block.4 θα είναι έτοιμα το 2029 και αυτό «εν μέρει λόγω της προσθήκης νέων ικανοτήτων», λέει  η έκθεση και προσθέτει: «Τα κόστη αυξήθηκαν το 2021 λόγω της κρίσιμης ανάπτυξης συστημάτων και δοκιμών, μεταξύ άλλων».

Αυτό σημαίνει ότι ούτε το 2029 θα είναι δυνατή η προμήθεια του αεροσκάφους, καθώς θα προηγηθούν άλλοι χρήστες όπως η αμερικανική Αεροπορία.

Ουσιαστικά επομένως μιλάμε για την επόμενη δεκαετία εάν προσφερθεί στην ΠΑ το Block 4.