«Κατακεραυνώνει» την Ουκρανία η Διεθνής Αμνηστία: «Θέτει σε κίνδυνο τον άμαχο πληθυσμό»

Η Διεθνής Αμνησία παρενέβη για τον πόλεμο στην Ουκρανία και κατακεραυνώνει το Κίεβο για τις τακτικές που ακολουθεί, οι οποίο «θέτουν σε κίνδυνο τον άμαχο πληθυσμό», όπως χαρακτηριστικά τονίζει. 

Η έκθεση της Διεθνής Αμνηστίας αναφέρεται στα όπλα που εγκαθιστούν οι Ουκρανοί στρατιώτες σε σπίτια, νοσοκομεία, σχολεία και τα οποία μπορούν να οδηγήσουν σε θανάτους αμάχων.

Αναλυτικά η έκθεση της Διεθνής Αμνηστίας

– Στρατιωτικές βάσεις δημιουργούνται σε κατοικημένες περιοχές, συμπεριλαμβανομένων σχολείων και νοσοκομείων

– Επιθέσεις εξαπολύονται από κατοικημένες αστικές περιοχές

– Οι παραβιάσεις αυτές δεν δικαιολογούν σε καμία περίπτωση τις αδιάκριτες επιθέσεις της Ρωσίας, οι οποίες έχουν σκοτώσει και τραυματίσει αμέτρητους αμάχους

Οι ουκρανικές δυνάμεις έχουν θέσει σε κίνδυνο τον άμαχο πληθυσμό, εγκαθιστώντας βάσεις και θέτοντας οπλικά συστήματα σε λειτουργία σε κατοικημένες περιοχές, συμπεριλαμβανομένων σχολείων και νοσοκομείων, καθώς απωθούσαν τη ρωσική εισβολή που ξεκίνησε τον Φεβρουάριο, δήλωσε η Διεθνής Αμνηστία.

Τέτοιες τακτικές παραβιάζουν το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο και θέτουν σε κίνδυνο τον άμαχο πληθυσμό, καθώς μετατρέπουν μη στρατιωτικά αντικείμενα σε στρατιωτικούς στόχους. Τα επακόλουθα ρωσικά πλήγματα σε κατοικημένες περιοχές έχουν σκοτώσει άμαχο πληθυσμό και έχουν καταστρέψει μη στρατιωτικές υποδομές.

«Έχουμε καταγράψει το μοτίβο κατά το οποίο οι ουκρανικές δυνάμεις θέτουν σε κίνδυνο τον άμαχο πληθυσμό και παραβιάζουν τους νόμους του πολέμου όταν επιχειρούν σε κατοικημένες περιοχές», δήλωσε η Agnès Callamard, γενική γραμματέας της Διεθνούς Αμνηστίας.

«Το γεγονός ότι ο ουκρανικός στρατός βρίσκεται σε αμυντική θέση δεν τον απαλλάσσει από τον σεβασμό του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου».

Ωστόσο, αυτό το μοτίβο δεν ακολουθήθηκε έπειτα από κάθε ρωσική επίθεση που καταγράφηκε από τη Διεθνή Αμνηστία. Σε ορισμένες άλλες τοποθεσίες στις οποίες η Διεθνής Αμνηστία κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Ρωσία είχε διαπράξει εγκλήματα πολέμου, μεταξύ άλλων σε ορισμένες περιοχές στο Χάρκοβο, η οργάνωση δεν βρήκε αποδείξεις ότι οι ουκρανικές δυνάμεις βρίσκονταν τοποθετημένες στις περιοχές των αμάχων που είχαν παρανόμως στοχοποιηθεί από τον ρωσικό στρατό.

Έχουμε καταγράψει το μοτίβο κατά το οποίο οι ουκρανικές δυνάμεις θέτουν σε κίνδυνο τον άμαχο πληθυσμό και παραβιάζουν τους νόμους του πολέμου όταν επιχειρούν σε κατοικημένες περιοχές.
Agnès Callamard, γενική γραμματέας της Διεθνούς Αμνηστίας.

Μεταξύ Απριλίου και Ιουλίου, οι ερευνήτριες/-ητές της Διεθνούς Αμνηστίας πέρασαν αρκετές εβδομάδες ερευνώντας τα ρωσικά πλήγματα σε περιοχές στο Χάρκοβο, το Ντονμπάς και το Μικολάιβ. Η οργάνωση επιθεώρησε τις τοποθεσίες των χτυπημάτων, πήρε συνεντεύξεις από επιζώσες/-ώντες, μάρτυρες και συγγενείς θυμάτων των επιθέσεων και πραγματοποίησε τηλεπισκόπηση και ανάλυση όπλων.

Κατά τη διάρκεια αυτών των ερευνών, οι ερευνήτριες/-ητές βρήκαν αποδείξεις ότι οι ουκρανικές δυνάμεις εξαπέλυαν πλήγματα μέσα από κατοικημένες περιοχές, καθώς και ότι είχαν βάσεις σε πολιτικά κτίρια σε 19 πόλεις και χωριά των περιοχών. Το Crisis Evidence Lab της οργάνωσης ανέλυσε δορυφορικές εικόνες για να επιβεβαιώσει περαιτέρω ορισμένα από αυτά τα περιστατικά.

Οι περισσότερες κατοικημένες περιοχές στις οποίες εντοπίστηκαν στρατιώτες βρίσκονταν χιλιόμετρα μακριά από τις γραμμές του μετώπου. Υπήρχαν βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις που δεν θα έθεταν σε κίνδυνο τους αμάχους, όπως στρατιωτικές βάσεις ή πυκνές δασώδεις περιοχές σε κοντινή απόσταση, ή άλλες δομές πιο μακριά από κατοικημένες περιοχές. Στις περιπτώσεις που κατέγραψε, η Διεθνής Αμνηστία δεν έχει σε γνώση της ότι οι Ουκρανοί στρατιωτικοί που βρίσκονταν σε μη στρατιωτικές δομές σε κατοικημένες περιοχές ζήτησαν από τους πολίτες να εκκενώσουν τα κοντινά κτίρια ή ότι τους βοήθησαν να το πράξουν – μια αποτυχία να ληφθούν όλα τα εφικτά μέτρα προφύλαξης των πολιτών.

Έναρξη επιθέσεων από κατοικημένες περιοχές αμάχων

Επιζώσες/-ώντες και μάρτυρες των ρωσικών επιδρομών στις περιοχές Ντονμπάς, Χάρκοβο και Μικολάιβ ανέφεραν στις ερευνήτριες και τους ερευνητές της Διεθνούς Αμνηστίας ότι ο ουκρανικός στρατός επιχειρούσε κοντά στα σπίτια τους κατά τη διάρκεια των επιδρομών, εκθέτοντας τις περιοχές σε πυρά αντιποίνων από τις ρωσικές δυνάμεις. Οι ερευνήτριες/-ητές της Διεθνούς Αμνηστίας έγιναν μάρτυρες τέτοιας συμπεριφοράς σε πολλές τοποθεσίες.

Το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο απαιτεί από όλα τα μέρη μιας σύγκρουσης να αποφεύγουν, στο μέγιστο δυνατό βαθμό, την τοποθέτηση στρατιωτικών στόχων εντός ή πλησίον πυκνοκατοικημένων περιοχών. Άλλες υποχρεώσεις για την προστασία των αμάχων από τις επιπτώσεις των επιθέσεων περιλαμβάνουν την απομάκρυνση των αμάχων από την περιοχή των στρατιωτικών στόχων και την αποτελεσματική προειδοποίηση για επιθέσεις που ενδέχεται να επηρεάσουν τον άμαχο πληθυσμό.

Η μητέρα ενός 50χρονου άντρα που σκοτώθηκε σε επίθεση με ρουκέτα στις 10 Ιουνίου σε χωριό νότια του Μικολάιβ δήλωσε στη Διεθνή Αμνηστία: «Οι στρατιωτικοί έμεναν σε ένα σπίτι δίπλα στο σπίτι μας, και ο γιος μου πήγαινε συχνά φαγητό στους στρατιώτες. Τον παρακάλεσα πολλές φορές να μείνει μακριά από εκεί γιατί φοβόμουν για την ασφάλειά του. Εκείνο το απόγευμα, όταν έγινε το χτύπημα, ο γιος μου ήταν στην αυλή του σπιτιού μας και εγώ ήμουν στο σπίτι. Σκοτώθηκε επιτόπου. Το σώμα του έγινε κομμάτια. Το σπίτι μας καταστράφηκε εν μέρει». Οι ερευνήτριες/-ητές της Διεθνούς Αμνηστίας βρήκαν στρατιωτικό εξοπλισμό και στολές στο διπλανό σπίτι.

Ο Mykola, ο οποίος ζει σε μια πολυκατοικία σε μια συνοικία του Lysychansk (Ντονμπάς) που έχει πληγεί επανειλημμένα από ρωσικές επιθέσεις, οι οποίες σκότωσαν τουλάχιστον 1 ηλικιωμένο άντρα, δήλωσε στη Διεθνή Αμνηστία: «Δεν καταλαβαίνω γιατί ο στρατός μας πυροβολεί από τις πόλεις και όχι από το πεδίο». Ένας άλλος κάτοικος, ένας 50χρονος άντρας, δήλωσε: «Υπάρχει σίγουρα στρατιωτική δραστηριότητα στη γειτονιά. Όταν υπάρχουν εξερχόμενα πυρά, ακούμε μετά εισερχόμενα πυρά». Οι ερευνήτριες/-ητές της Διεθνούς Αμνηστίας είδαν στρατιώτες να χρησιμοποιούν ένα κτίριο κατοικιών περίπου 20 μέτρα από την είσοδο του υπόγειου καταφυγίου που χρησιμοποιούσαν οι κάτοικοι, όπου σκοτώθηκε ο ηλικιωμένος άντρας.

Σε μια πόλη του Ντονμπάς στις 6 Μαΐου, οι ρωσικές δυνάμεις χρησιμοποίησαν ευρέως απαγορευμένα και εγγενώς αδιάκριτα πυρομαχικά διασποράς πάνω από μια γειτονιά με κυρίως μονώροφα ή διώροφα σπίτια, όπου οι ουκρανικές δυνάμεις επιχειρούσαν με πυροβολικό. Τα θραύσματα προκάλεσαν ζημιές στους τοίχους του σπιτιού όπου ζει η 70χρονη Άννα με τον γιο της και την 95χρονη μητέρα της.

Η Άννα είπε: «Τα θραύσματα πέταξαν μέσα από τις πόρτες. Ήμουν μέσα. Το ουκρανικό πυροβολικό ήταν κοντά στο χωράφι μου… Οι στρατιώτες ήταν πίσω από το χωράφι, πίσω από το σπίτι… Τους έβλεπα να μπαινοβγαίνουν… από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος… Η μητέρα μου είναι… παράλυτη, οπότε δεν μπορούσα να φύγω».

Στις αρχές Ιουλίου, ένας εργάτης γης τραυματίστηκε όταν οι ρωσικές δυνάμεις χτύπησαν μια γεωργική αποθήκη στην περιοχή του Μικολάιβ. Λίγες ώρες μετά το χτύπημα, ερευνήτριες/-ητές της Διεθνούς Αμνηστίας είδαν την παρουσία ουκρανικού στρατιωτικού προσωπικού και οχημάτων στην αποθήκη σιτηρών, ενώ μάρτυρες επιβεβαίωσαν ότι ο στρατός χρησιμοποιούσε την αποθήκη που βρίσκεται απέναντι από ένα αγρόκτημα όπου ζουν και εργάζονται άμαχες/-οι.

Ενώ οι ερευνήτριες/-ητές της Διεθνούς Αμνηστίας εξέταζαν τις ζημιές σε κατοικίες και παρακείμενα δημόσια κτίρια στο Χάρκοβο και σε χωριά στο Ντονμπάς και ανατολικά του Μικολάιβ, άκουσαν εξερχόμενα πυρά από κοντινές θέσεις του ουκρανικού στρατού.

Στο Μπαχμούτ, αρκετοί κάτοικοι δήλωσαν στη Διεθνή Αμνηστία ότι ο ουκρανικός στρατός χρησιμοποιούσε ένα κτίριο μόλις 20 μέτρα απέναντι από μια πολυκατοικία. Στις 18 Μαΐου, ένας ρωσικός πύραυλος έπληξε την πρόσοψη του κτιρίου, καταστρέφοντας εν μέρει πέντε διαμερίσματα και προκαλώντας ζημιές σε γειτονικά κτίρια. Η Kateryna, κάτοικος που επέζησε από το χτύπημα, δήλωσε: «Δεν κατάλαβα τι συνέβη. [Υπήρχαν] σπασμένα παράθυρα και πολλή σκόνη στο σπίτι μου… Έμεινα εδώ επειδή η μητέρα μου δεν ήθελε να φύγει. Έχει προβλήματα υγείας».

Τρεις κάτοικοι δήλωσαν στη Διεθνή Αμνηστία ότι, πριν από το χτύπημα, οι ουκρανικές δυνάμεις χρησιμοποιούσαν ένα κτίριο απέναντι από το βομβαρδισμένο κτίριο και ότι δύο στρατιωτικά φορτηγά ήταν σταθμευμένα μπροστά από ένα άλλο σπίτι που υπέστη ζημιές όταν χτύπησε ο πύραυλος. Οι ερευνήτριες/-ητές της Διεθνούς Αμνηστίας βρήκαν σημάδια στρατιωτικής παρουσίας μέσα κι έξω από το κτίριο, όπως σακούλες άμμου και μαύρα πλαστικά φύλλα που κάλυπταν τα παράθυρα, καθώς και νέο εξοπλισμό πρώτων βοηθειών για τραύματα αμερικανικής κατασκευής.

«Δεν έχουμε λόγο για το τι κάνει ο στρατός, αλλά πληρώνουμε το τίμημα», δήλωσε στη Διεθνή Αμνηστία κάτοικος του οποίου το σπίτι υπέστη επίσης ζημιές από το χτύπημα.

Στρατιωτικές βάσεις σε νοσοκομεία

Οι ερευνήτριες/-ητές της Διεθνούς Αμνηστίας είδαν τις ουκρανικές δυνάμεις να χρησιμοποιούν νοσοκομεία ως ντε φάκτο στρατιωτικές βάσεις σε πέντε τοποθεσίες. Σε δύο πόλεις, δεκάδες στρατιώτες ξεκουράζονταν, κυκλοφορούσαν και έτρωγαν γεύματα σε νοσοκομεία. Σε άλλη πόλη, στρατιώτες πυροβολούσαν από κοντά στο νοσοκομείο.

Ρωσική αεροπορική επιδρομή στις 28 Απριλίου τραυμάτισε δύο εργαζόμενες/-ους σε ιατρικό εργαστήριο σε προάστιο του Χάρκοβου, όταν οι ουκρανικές δυνάμεις δημιούργησαν βάση στο συγκρότημα.

Η χρήση νοσοκομείων για στρατιωτικούς σκοπούς αποτελεί σαφή παραβίαση του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου.

Στρατιωτικές βάσεις σε σχολεία

Ο ουκρανικός στρατός εγκαθιστά συστηματικά βάσεις σε σχολεία σε πόλεις και χωριά στο Ντονμπάς και στην περιοχή του Μικολάιβ. Τα σχολεία έχουν κλείσει προσωρινά για τις μαθήτριες και τους μαθητές από την έναρξη της σύγκρουσης, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις τα κτίρια βρίσκονταν κοντά σε κατοικημένες γειτονιές αμάχων.

Σε 22 από τα 29 σχολεία που επισκέφτηκαν οι ερευνήτριες/-ητές της Διεθνούς Αμνηστίας, είτε βρήκαν στρατιώτες να χρησιμοποιούν τους χώρους είτε βρήκαν στοιχεία τρέχουσας ή προηγούμενης στρατιωτικής δραστηριότητας, συμπεριλαμβανομένης της παρουσίας στρατιωτικών στολών, απορριφθέντων πυρομαχικών, πακέτων στρατιωτικών τροφίμων και στρατιωτικών οχημάτων.

Οι ρωσικές δυνάμεις έπληξαν πολλά από τα σχολεία που χρησιμοποιούνταν από τις ουκρανικές δυνάμεις. Σε τουλάχιστον τρεις πόλεις, μετά τον ρωσικό βομβαρδισμό των σχολείων, οι Ουκρανοί στρατιώτες μετακινήθηκαν σε άλλα κοντινά σχολεία, θέτοντας τις γύρω γειτονιές σε κίνδυνο παρόμοιων επιθέσεων.

Σε μια πόλη ανατολικά της Οδησσού, η Διεθνής Αμνηστία έγινε μάρτυρας ενός συνήθους μοτίβου, κατά το οποίο Ουκρανοί στρατιώτες χρησιμοποιούσαν μη στρατιωτικές περιοχές ως κατάλυμα και χώρο στάθμευσης, όπως μια βάση τεθωρακισμένων οχημάτων κάτω από δέντρα σε αμιγώς κατοικημένες γειτονιές, ή δύο σχολεία που βρίσκονταν σε πυκνοκατοικημένες περιοχές. Ρωσικά πλήγματα κοντά στα σχολεία σκότωσαν και τραυμάτισαν αρκετούς αμάχους μεταξύ Απριλίου και τέλους Ιουνίου, συμπεριλαμβανομένου ενός παιδιού και μιας ηλικιωμένης γυναίκας, που σκοτώθηκαν σε επίθεση με ρουκέτα στο σπίτι τους στις 28 Ιουνίου.

Στο Bakhmut, οι ουκρανικές δυνάμεις χρησιμοποιούσαν ένα πανεπιστημιακό κτίριο ως βάση όταν έγινε ρωσικό πλήγμα στις 21 Μαΐου, σκοτώνοντας, σύμφωνα με πληροφορίες, εφτά στρατιώτες. Το πανεπιστήμιο γειτνιάζει με ένα πολυώροφο κτίριο κατοικιών το οποίο υπέστη ζημιές από το χτύπημα, μαζί με άλλα σπίτια πολιτών σε απόσταση περίπου 50 μέτρων. Οι ερευνήτριες/-ητές της Διεθνούς Αμνηστίας βρήκαν τα υπολείμματα ενός στρατιωτικού οχήματος στην αυλή του βομβαρδισμένου πανεπιστημιακού κτιρίου.

Σε 22 από τα 29 σχολεία που επισκέφτηκαν οι ερευνήτριες/-ητές της Διεθνούς Αμνηστίας, είτε βρήκαν στρατιώτες να χρησιμοποιούν τους χώρους είτε βρήκαν στοιχεία τρέχουσας ή προηγούμενης στρατιωτικής δραστηριότητας.

Το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο δεν απαγορεύει ρητά στα μέρη μιας σύγκρουσης να εδρεύουν σε σχολεία που δεν λειτουργούν. Ωστόσο, οι στρατοί έχουν την υποχρέωση να αποφεύγουν να χρησιμοποιούν σχολεία που βρίσκονται κοντά σε σπίτια ή πολυκατοικίες γεμάτες αμάχους, θέτοντας σε κίνδυνο τις ζωές τους, εκτός αν υπάρχει επιτακτική στρατιωτική ανάγκη. Εάν το πράξουν, θα πρέπει να προειδοποιήσουν τους αμάχους και, εάν είναι απαραίτητο, να τους βοηθήσουν να απομακρυνθούν. Αυτό δεν φαίνεται να συνέβη στις περιπτώσεις που εξέτασε η Διεθνής Αμνηστία.

Οι ένοπλες συγκρούσεις εμποδίζουν σοβαρά το δικαίωμα των παιδιών στην εκπαίδευση, και η στρατιωτική χρήση των σχολείων μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφές που στερούν περαιτέρω το δικαίωμα αυτό από τα παιδιά μετά το τέλος του πολέμου. Η Ουκρανία είναι μία από τις 114 χώρες που έχουν ενστερνιστεί τη Διακήρυξη Ασφαλών Σχολείων, μια συμφωνία για την προστασία της εκπαίδευσης εν μέσω ένοπλης σύγκρουσης, η οποία επιτρέπει στα μέρη να χρησιμοποιούν εγκαταλελειμμένα ή εκκενωμένα σχολεία μόνο όταν δεν υπάρχει βιώσιμη εναλλακτική λύση.