Ανθυποβρυχιακός πόλεμος: Το κυνήγι των τουρκικών υποβρυχίων – Τι πρέπει να γίνει

Σε περίπτωση πολέμου με την Τουρκία το Αιγαίο και η Ανατολική Μεσόγειος θα είναι το κύριο θέατρο των πολεμικών επιχειρήσεων και ο ανθυποβρυχιακός πόλεμος συνιστά μια πολύ κρίσιμη αποστολή των ναυτικών δυνάμεων.

Η απειλή των υποβρυχίων, είναι μια από τις σημαντικότερες που αντιμετωπίζουν τα σκάφη επιφανείας σήμερα με πρώτη τα βλήματα επιφανείας-επιφανείας. Στο Αιγαίο ο ανθυποβρυχιακός πόλεμος έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά εξαιτίας των ιδιαίτερων συνθηκών του Αρχιπελάγους.

Εντός του 2022 οι Τούρκοι θα παραλάβουν το πρώτο από τα έξι υπερσύγχρονα υποβρύχιά τους Τ-214 με τα οποία θα δημιουργήσουν σοβαρή απειλή για το ΠΝ σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο.

To συμβάν με το «κυνήγι» ενός τουρκικού υποβρυχίου βορειοδυτικά της Κέας από τέσσερα ελικόπτερα του ΠΝ στις 17 Αυγούστου του 2020 καταδεικνύει ακριβώς αυτή την κρισιμότητα των ανθυποβρυχιακών επιχειρήσεων.

Με τον διεθνή όρο ASW (Anti Submarine Warfare) εννοούμε όλες εκείνες τις επιχειρήσεις που διεξάγονται στον θαλάσσιο χώρο και σκοπό έχουν την αποτροπή επίθεσης σε μονάδα επιφανείας από υποβρύχιο.

Μάλιστα στον θαλάσσιο χώρο του Αιγαίου, που περικλείεται από εκατοντάδες νησιά και μικρονήσους οι ανθυποβρυχιακές επιχειρήσεις λαμβάνουν πρωτεύοντα ρόλο στο γενικό πλαίσιο των επιχειρήσεων αφού ένα υποβρύχιο μπορεί πολύ εύκολα να καλυφθεί και να παραμείνει ανεντόπιστο, ιδίως όταν βρίσκεται κοντά σε ακτές ή σε ρηχά νερά (κυρίως λόγω των υφιστάμενων αντηχήσεων).

Για τον λόγο αυτό οι μονάδες κρούσεως επιφανείας χρησιμοποιούν τις λεγόμενες συσκευές ή αλλιώς θόλους SONAR (Sοund Navigation and Ranging) οι οποίες είναι συνήθως εγκατεστημένες στο πρωραίο τμήμα της τρόπιδας του σκάφους και έχουν την δυνατότητα εντοπισμού υποβρυχίων αντικειμένων σε αποστάσεις, που ανάλογα με τις περιβαλλοντολογικές συνθήκες μπορούν να φτάσουν και τις 20,000 yrds.

Η συσκευή αυτή αποτελείται από πολλά μικρά πιεζοηλεκτρικά στοιχεία τα οποία έχουν την δυνατότητα να εκπέμπουν περιφερειακά της τρόπιδας του πλοίου και κυρίως σε πρωραίους τομείς και στέλνουν ένα σήμα ήχου (με κύμα πίεσης) το οποίο διαδίδεται στο υδάτινο στοιχείο και επιστρέφει αναλόγως με τις ανακλάσεις που θα δημιουργηθούν.

Η επιστροφή αυτή του σήματος μεταβαίνει μέσω ενός ενισχυτή σε μια συσκευή και αναδεικνύει την ύπαρξη ηχούς στο θαλάσσιο στοιχείο.

Η ηχώς αυτή μπορεί να ανήκει σε υποβρύχιο στόχο, σε μεγάλα θαλάσσια κοίτη ή ακόμα και σε υφάλους ή ναυάγια. Σε αυτό το σημείο υπεισέρχεται η εμπειρία ενός χειριστή να καταλάβει και να διακριβώσει αν αυτό που βλέπει και ακούει από την επιστροφή της ηχούς του sonar είναι υποβρύχιο ή κάποιο άλλο αντικείμενο.

Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει την διάδοση των ακτινών του ήχου που εκπέμπονται από την συσκευή του πλοίου είναι το λεγόμενο «Στρώμα». Στην θάλασσα ο βασικότερος παράγοντας που επηρεάζει την λειτουργία μιας ανθυποβρυχιακής συσκευής είναι η θερμοκρασία. Αναλόγως του βάθους συναντάμε σημαντική διαφορά στην θερμοκρασία της θάλασσας και αυτό ουσιαστικά επηρεάζει την καλή διάδοση της ακτίνας του ήχου μέσα στο νερό.

Συγκεκριμένα στα 30 και 100μ υπάρχει συνήθως μεγάλη αλλαγή της θερμοκρασίας η οποία δημιουργεί μια περιοχή σκιερής ζώνης όσον αφορά την διάδοση των ακτινών του ήχου και μέσα στην οποία μπορεί το υποβρύχιο να βρει καταφύγιο.

Σε αυτή την περιοχή οι ακτίνες του ήχου λόγω της αλλαγής της θερμοκρασίας διαθλώνται με αποτέλεσμα να μην μπορούν να διαδοθούν κατάλληλα και έτσι να μην επιστρέφουν ανακλώμενες στην συσκευή μας. Για το πρόβλημα αυτό βέβαια η επιστήμονες έδωσαν την λύση και κατασκεύασαν το VDS (Variable Depth Sonar) το οποίο καθελκύεται στο βάθος που επιθυμούμε, μέσα στο «Στρώμα», και άρα μπορεί να εντοπίσει οποιοδήποτε αντικείμενο βρίσκεται εκεί.

Η λύση αυτή υπάρχει στις Ελληνικές φρεγάτες τύπου MEKO, κλάσεως «Ύδρα», καθώς επίσης και στις αντίστοιχες τουρκικές.

Βέβαια η χρησιμοποίηση του συστήματος επηρεάζει επιχειρησιακά την ταχύτητα του πλοίου αφού χρειάζεται το πλοίο να πλέει με χαμηλές ταχύτητες προκειμένου να παρεάσει την συσκευή μεταβλητού βάθους και να κάνει έρευνα.

Παράλληλα, όμως δίνει το πλεονέκτημα ότι το πλοίο μπορεί να χρησιμοποιεί ταυτόχρονα το μεταβλητού βάθους sonar καθώς και το μόνιμα εγκατεστημένο sonar της τρόπιδας και έτσι να έχει πλήρη κάλυψη του υποθαλασσίου χώρου. Η λύση αυτή είναι ιδιαίτερα ικανοποιητική για περιβάλλοντα όπως το Αιγαίο όπου τα νερά στο μεγαλύτερο ποσοστό είναι ρηχά, και άρα υπάρχουν αντηχήσεις από τον βυθό, όπως επίσης υπάρχουν και πάρα πολλά νησιά. Για τον λόγο αυτό η επιλογή του εν λόγω συστήματος αποτελεί ιδανική λύση και λόγω αυτής της αξιοπιστίας που παρέχει είναι διαχρονική για τα ναυτικά δεδομένα ανθυποβρυχιακού πολέμου.

Τέλος, πρέπει να αναφέρουμε ότι συνήθως τα πλοία επιφανείας όταν επιχειρούν σε περιβάλλον που η υποβρύχια απειλή είναι πιθανή προτιμούν να πλέουν σε προπετάσματα (πολλά πλοία μαζί) με σκοπό την συλλογική προσπάθεια περιφερειακά για τον εντοπισμό και την αποφυγή των υποβρυχίων. Έτσι μεγιστοποιούν τις πιθανότητες να διέλθουν αλώβητοι από περιοχή πιθανής ύπαρξης υποβρυχίου ή ακόμα και να εντοπίσουν και εκδιώξουν μια ανεπιθύμητη υποβρύχια μονάδα.

Α/Υ Τακτικές

Όπως ήδη προαναφέραμε ο θαλάσσιος χώρος του Αιγαίου αποτελεί έναν ιδιαίτερης σημασίας χώρο στον οποίο οι χρησιμοποιούμενες τακτικές διαφέρουν από τις υπάρχουσες σε μια ανοιχτή θάλασσα όπως η Μεσόγειος ή οι Ωκεανοί. Κατά συνέπεια οι τακτικές που χρησιμοποιούν οι Αμερικανοί ή οι Άγγλοι στην ανοιχτή θάλασσα δεν πρέπει να αποτελούν πανάκεια για τα ελληνικά δεδομένα αλλά να διαφοροποιούνται αναλόγως των συνθηκών.

Είναι πολύ δύσκολο μια φρεγάτα ή μια μονάδα επιφανείας, ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες όπου η διαφορά θερμοκρασίας επιφανείας θαλάσσης και βυθού είναι πολύ μεγαλύτερη, να εντοπίσει ένα υποβρύχιο λόγω των αιτιών  που αναφέρθηκαν παραπάνω. Κατά συνέπεια εδώ έρχεται να παίξει ζωτικής σημασίας ρόλο η χρήση του ελικοπτέρου ως εναερίου μέσου που μπορεί πολύ ευκολότερα να εντοπίσει και να προσβάλλει ένα υποβρύχιο.
Ας θεωρήσουμε λοιπόν ότι μια μονάδα επιφανείας είναι πιθανόν να αποκτήσει μια επαφή υποβρυχίου σε απόσταση 15 ναυτικά μίλια (περίπου 30,000 γιάρδες).

Κανείς σώφρων επιχειρησιακός φορέας δεν θέλει να έρθει σε καταμέτωπον αντιπαράθεση με ένα υποβρύχιο εκτός αν αυτό αποτελεί την έσχατη λύση. Για τον λόγο, μετά την απόκτηση της επαφής, η μονάδα επιφανείας παραμένει μακριά και το ελικόπτερο πηγαίνει στο σημείο της επαφής για την επιβεβαίωση της.

Τα σύγχρονα ελικόπτερα είναι πλέον εφοδιασμένα με συστήματα ανθυποβρυχιακού πολέμου και άρα φτάνουν στο σημείο της υποτιθέμενης επαφής, καθελκύουν την συσκευή τους και ανακαλύπτουν κατευθείαν την ύπαρξη ενός υποβρυχίου και μάλιστα μετά βεβαιότητας. Ακολούθως, μεταφέρουν την πληροφορία στην μονάδα επιφανείας και προσβάλλουν το υποβρύχιο ή δίνουν τις συντεταγμένες θέσεως του και αναμένουν οδηγίες.

Γίνεται επομένως αντιληπτό ότι στις σύγχρονες πλέον επιχειρήσεις και ιδιαίτερα σε ιδιόρρυθμα περιβάλλοντα όπως το Αιγαίο οι υπέρογκες και παραδοσιακές συσκευές sonar έχουν πλέον τον ρόλο μόνο της προστασίας του πλοίου και μάλιστα πολλές φορές καθίστανται και ανίκανες να εκπληρώσουν τον σκοπό τους λόγω των προαναφερθέντων δυσκολιών αλλά και του χρόνου ζωής τους που μπορεί να είναι περισσότερος και από είκοσι χρόνια.

Για τον λόγο αυτό στις σύγχρονες επιχειρήσεις το ελικόπτερο έχει αναλάβει τον ρόλο του βοηθού – πληροφοριοδότη της μονάδας επιφανείας και γι’ αυτό τον σκοπό ολοένα και εξοπλίζεται με σύγχρονα συστήματα ανθυποβρυχιακού πολέμου τα οποία και μικρότερα σε μέγεθος είναι και οικονομικότερα στην χρήση τους και την συντήρησή τους είναι, αλλά το σημαντικότερο είναι πολύ πιο αποτελεσματικά στην χρήση τους εναντίον της υποβρύχιας απειλής.

Στην έσχατη περίπτωση όμως που το υποβρύχιο λόγω θέσεως καταφέρει να διαφύγει και να βρεθεί κοντά στην μονάδα επιφανείας τότε τακτικές επιθέσεως με την χρήση τορπιλών χρησιμοποιούνται παράλληλα με τις τακτικές ασφαλούς αποφυγής ενδεχόμενης προσβολής από την υποβρύχια μονάδα.

Ειδικότερα, όταν η μονάδα επιφανείας αντιληφθεί την ύπαρξη τορπίλης στο νερό η οποία να προέρχεται από το υποβρύχιο, τότε η γνωστή τακτική του zig zag και η ανάπτυξη μέγιστης ταχύτητας διαφυγής αναλαμβάνεται για την αποφυγή της. Η τακτική αυτή είναι γνωστή ήδη από την εποχή του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου και εφαρμόζεται σήμερα σε όλα τα σύγχρονα ναυτικά του κόσμου με ποικίλες εκφάνσεις που ο αναγνώστης μπορεί ακόμα να δει και στο διαδίκτυο.

Στο σημείο αυτό ο όρος «Cavitation» (Σπηλαίωση) χρειάζεται να αναφερθεί καθώς η φυσική του ύπαρξη επηρεάζει τις επιχειρήσεις και μάλιστα σε τέτοιο βαθμό ούτως ώστε να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη από αυτούς που ασχολούνται με τις ανθυποβρυχιακές επιχειρήσεις.

Ως γνωστόν το υποβρύχιο είναι αθόρυβο ή καλύτερα προσπαθεί να παραμένει ένα αθόρυβο σκάφος μέσα στο νερό έτσι ώστε να μπορεί να αφουγκράζεται το γύρω περιβάλλον και να διαπιστώνει πιο εύκολα την ύπαρξη ενός πλοίου επιφανείας.

Ο κύριος παράγοντας από τον οποίο διαπιστώνει αυτή την ύπαρξη είναι ο θόρυβος που παράγουν οι προπέλες και τα μηχανήματα πρόωσης της μονάδας επιφανείας τα οποία την κάνουν και πιο εύκολα αντιληπτή από μακριά.

Με τον όρο cavitation εννοούμε το φυσικό εκείνο φαινόμενο που παράγει την δημιουργία φυσαλίδων που «εκρήγνυται» και δημιουργούν έναν εκκωφαντικό θόρυβο κάτω από το νερό όταν οι προπέλες του πλοίου στρέφουν να αναδεύουν το υγρό στοιχείο.

Με την στροφή των προπελών δημιουργούνται αυτομάτως σημεία διαφορετικής πιέσεως με μικρότερη πίεση να εμφανίζεται κυρίως δίπλα στα συστήματα των προπελών. Η διαφορά αυτή της πιέσεως δημιουργεί φυσαλίδες οι οποίες τείνουν να εκτονωθούν κοντά στις προπέλες δημιουργώντας θόρυβο και καταστρέφοντας το μέταλλο σε τέτοιο βαθμό ούτως ώστε η επιφάνεια των μετάλλων να χρειάζεται συντήρηση ή ακόμα και αναγόμωση. Η ύπαρξη του φαινομένου αυτού συμβαίνει μόνο σε συγκεκριμένες ταχύτητες στροφής και άρα μόνο όταν το πλοίο αναπτύσσει συγκεκριμένη ταχύτητα.

Κατά συνέπεια λοιπόν και με σκοπό την αποφυγή τέτοιων θορύβων που θα το κάνουν «ορατό» στις υποβρύχιες μονάδες, η μονάδα επιφανείας κατά την διάρκεια της εκτέλεσης ανθυποβρυχιακών επιχειρήσεων αποφεύγει να πλέει με ταχύτητες τέτοιες που θα προδώσουν την ύπαρξη της και άρα θα την κάνουν ευάλωτη από αποστάσεις μεγαλύτερες από την δυνατότητα βολής των όπλων της. Με αυτό τον τρόπο καταφέρνει να χρησιμοποιήσει ένα ακόμα μέσο ούτως ώστε να παραμείνει αλώβητη από πιθανή εύκολη προσβολή της από ανεπιθύμητο υποθαλάσσιο επισκέπτη.

Τέλος, ένα ακόμα σημείο σημαντικής αναφοράς πρέπει να είναι και η ιδέα του ρυμουλκούμενου sonar που ομοιάζει με το προαναφερθέν VDS αλλά κυρίως διαφέρει στο ότι τα υδρόφωνα είναι κατανεμημένα στο μήκος της παρεάσεως του καλωδίου που βρίσκεται πίσω από το πλοίο.

Με τον τρόπο αυτό καλύπτεται μια ακόμα μεγαλύτερη περιοχή έρευνας του βυθού και εξασφαλίζεται η μη ύπαρξη του υποβρυχίου με ακόμα καλύτερο τρόπο. Στην περίπτωση όμως αυτή αποφεύγεται η ενεργοποίηση του συστήματος σε αποστάσεις πολύ κοντινές στο πλοίο επιφανείας γιατί τα υδρόφωνα επηρεάζονται από τον αυτοθόρυβο του σκάφους και άρα δεν μπορούν να «ακούσουν» στα βάθη για τα οποία προορίζονται.

Παρατηρούμε δηλαδή γενικότερα ότι με τις υπάρχουσες τεχνολογίες που επιγραμματικά αναφέραμε οι μονάδες επιφανείας είναι αρκετά καλά εξοπλισμένες έναντι των υποβρυχίων αλλά συνάμα η γενική άποψη που κυριαρχεί είναι ότι η επίθεση σε υποβρύχιο δεν ενδείκνυται παρά μόνο όταν υπάρχουν πολλές μονάδες επιφανείας και κυρίως ελικόπτερα τα οποία θα χρησιμοποιηθούν για να «ξεσκεπάσουν» την θέση του υποβρυχίου.

Τα ελικόπτερα του ΠΝ και η ανάγκη αναβάθμισης των ΑΒ 212ASW

Το πρωί τη; 17ης Αυγούστου δύο  ελικόπτερα S-70 B-6 Aegean Hawk κατευθύνονται προς την περιοχή της Κέας όπου είναι προσδιορισμένη περιοχή ασκήσεων ελικοπτέρων του Π.Ν. Το ραντάρ έρευνας επιφανείας ΑN/APS-143(V)3 , εντοπίζει ένα περισκόπιο με διόπτευση 2-0-0.  Αμέσως ενημερώνεται η Διοίκηση Ελικοπτέρων Ναυτικού (ΔΕΝ) και ερωτάται αν είναι φίλιο το υποβρύχιο, το οποίο όμως στο μεταξύ έχει αρχίσει διαδικασία κατάδυσης.

Λαμβάνει αρνητική απάντηση και εντολή να καταδιώξει το εχθρικό υποβρύχιο. «Εχθρικό» γιατί παραβιάζει τα ΕΧΥ καθώς βρισκόταν σε απόσταση μικρότερη των έξι μιλίων από ελληνική ακτή, αλλά και γιατί παραβίαζε τους κανόνες αβλαβούς διέλευσης αφού κινείτο κάτω από την επιφάνεια. «Ο Τούρκος ήταν άτυχος: Λίγα μίλια νοτιότερα να βρισκόταν δεν θα τον έβρισκε το ραντάρ» ανέφεραν πηγές από το Κοτρώνι.

Το ελικόπτερο ποντίζει αμέσως το Ενεργό Σόναρ Μακράς Εμβέλειας Ελικοπτέρου (HΕLRΑS) που διαθέτει και «εγκλωβίζει» το υποβρύχιο, το οποίο πλέον είναι πρακτικά αδύνατον να ξεφύγει. Μάλιστα, αρχικά δεν προσπάθησε καθόλου να ξεφύγει.

Προφανώς έχοντας αντιληφθεί την πόντιση του σόναρ και γνωρίζοντας ότι έχει εντοπιστεί, καταδύεται σε μικρό βάθος και παραμένει ακίνητο, προφανώς ενημερώνοντας την βάση του για το όλο επεισόδιο.

Ξαφνικά αρχίζει να κινείται και όχι απλώς να κινείται, αλλά και να κάνει ελιγμούς σε βυθό ο οποίος σίγουρα δεν είναι γνωστός στον κυβερνήτη σε ότι αφορά τέτοιου είδους αποστολή. Κινείται με αυξομειούμενη ταχύτητα περί τα τέσσερα μίλια την ώρα, προσπαθεί να κρυφτεί σε χαράδρες του βυθού, αλλά τα δύο Hawk δεν το χάνουν ούτε στιγμή.

Υπό κανονικές συνθήκες τα ελικόπτερα θα είχαν καταστρέψει με εκτόξευση τορπιλών το υποβρύχιο. Δεν υπάρχει υποβρύχιο στο κόσμο που να μπορεί σε τέτοιο βάθος να ξεφύγει από βολές τορπιλών δύο ελληνικών S-70 B-6 Aegean Hawk και ειδικά το συγκεκριμένο υποβρύχιο, του οποίου ο κυβερνήτης έδειχνε σαφή ίχνη πανικού.

Η κίνηση του υποβρυχίου και η εκτίμηση ότι έχει πανικοβληθεί και μπορεί να υπάρξει ατύχημα, φαίνεται ότι οδηγούν σε μία απόφαση προφανώς της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου, η οποία όσο και αν ακούγεται παράδοξη, ήταν σαφώς η ενδεικνυόμενη αν θεωρήσουμε ότι έπρεπε να αποφύγουμε τα χειρότερα και να υπάρξει αποκλιμάκωση:

Στο δεύτερο ζευγάρι των S-70 B-6 Aegean Hawk που φθάνει στην περιοχή, δίνεται η εντολή να δημιουργήσουν με τα σόναρ, ένα «barrier», δηλαδή ένα είδος «φράγματος-διαδρόμου» με τον οποίο θα καθοδηγήσουν το τουρκικό υποβρύχιο να εξέλθει με ασφάλεια από την θανάσιμη παγίδα στην οποία έχει πέσει.

Το δεύτερο ζευγάρι ακολουθεί την εντολή και το υποβρύχιο παίρνει πλέον κατεύθυνση ανατολικά, αλλά και πάλι μέσα σε επικίνδυνα νερά. Τότε, και ενώ έχει αρχίσει να νυχτώνει  μετά από ώρες κυνηγιού, τα ελληνικά ελικόπτερα παίρνουν εντολή να επιστρέψουν στη βάση τους δεδομένου ότι ο καιρός έχει χαλάσει και πλέον ο Τούρκος κινείται σε διεθνή ύδατα

Το παραπάνω συμβάν δείχνει πόσο κρίσιμος είναι ο ρόλος των ελικοπτέρων της ΔΑΝ.

Το ΠΝ διαθέτει για την πραγματοποίηση ακριβώς τέτοιων αποστολών  11 σύγχρονα ελικόπτερα S-70B/B-6 Aegean Hawk, και 7 AB-212ASW, το σύνολο των οποίων καλύπτει επαρκώς τις ανάγκες του, αν και τα ΑΒ-212 θα πρέπει να πραγματοποιηθεί ένα πρόγραμμα αναβάθμισης προκειμένου να βελτιώσουν τις ικανότητές τους.

Βέβαια σύντομα θα αποκτηθούν τα 7 υπερσύγχρονα MH-60 ROMEO.

Σύμφωνα με πληροφορίες τους πρώτους μήνες του 2022 τα δυο πρώτα MH-60 ROMEO περνούν σε ελληνική κυριότητα καθώς θα παραληφθούν από το ΠΝ. 

Η εκπαίδευση θα πραγματοποιηθεί σε έμπειρα στελέχη Πολεμικού Ναυτικού με μεγάλη επιχειρησιακή εμπειρία σε ότι αφορά πτήσεις στο Αιγαίο και αναζήτηση τουρκικών υποβρυχίων.

Η εκπαίδευση θα διαρκέσει έως τέλος του 2022, οπότε και τα ελικόπτερα θα φτάσουν στην Ελλάδα και θα ενταχθούν, με τα πληρώματά τους επιχειρησιακά στον Στόλο.

Συνολικά η άμεση ανθυποβρυχιακή στρατηγική του ΠΝ περιλαμβάνει προμήθεια 36 τορπιλών DM2A4 για τα τέσσερα Type 214 και ένα 209/1500 ΑΙΡ που θα συνδυαστούν με την αναβάθμιση αριθμού παλαιότερων τορπιλών SUT Mod0 σε SUT Mod4.

Το συνολικό πακέτο της συμφωνίας ανέρχεται στα 105 εκατ. €.

Εδώ το κύριο ίσως πρόβλημα είναι ότι τα τουρκικής σχεδίασης αντίμετρα έχουν “πατήσει” πάνω σε αυτές τις τορπίλες που διαθέτει ήδη στο οπλοστάσιό της η Τουρκία.

Να θυμίσουμε ότι προωθήθηκε άμεσα η απόκτηση ακόμη τριών MH-60 ROMEO, πέραν των αρχικών 4 που ήδη είχε ξεκινήσει η κατασκευή τους, με κόστος που φτάνει στα 295 εκατομμύρια δολάρια και πλήρες πακέτο για τα ελικόπτερα, δηλαδή τον οπλισμό, την τεχνική υποστήριξη και την εκπαίδευση και σε συνδυασμό με τα 11 υπάρχοντα S-70 Aegean Hawk Sikorsky, τα οποία με την FOS που έχει υπογραφεί θα είναι σε πολύ μεγαλύτερους αριθμούς διαθέσιμα και με αποστολή το κυνήγι των υποβρυχίων του Τουρκικού στόλου, είτε τα Τ-209 είτε τα νεότερα, Τ-214. 

Να σημειώσουμε ότι πολύ πιθανή θα είναι και η προμήθεια των νέων από αέρος εκτοξευόμενων τορπιλών Μκ54 και πυραύλων NSM.

Εδώ κύριο πρόβλημα είναι ίσως το ζήτημα των φρεγατών καθώς οι επιχειρήσεις στα όρια της υφαλοκρηπίδας απαιτούν και κατάλληλα σκάφη (πρόγραμμα για 4 σκάφη) τα οποία πλην της ενισχυμένης αεράμυνας θα πρέπει να διαθέτουν και ισχυρό asw εξοπλισμό.

Ένα συνδυασμό που καλύπτει πληρέστατα οι Belhara με το συνδυασμό σόναρ σκάφους και συρόμενο μεταβλητού βάθους που ακόμα και στην έκδοση γενικής χρήσης (γαλλική διαμόρφωση με 2 VLS) θα μπορούσε να φέρει 8 Scalp και 32 CAMM-ER αν βέβαια διαλέγαμε την διαμόρφωση που θα επέτρεπε οι ελληνικές φρεγάτες να κάνουν χρήση των γαλλικών στρατηγικών πυραύλων.

Τέλος και σύμφωνα με την τελευταία επικαιροποίηση που έχει το ΓΕΝ στα χέρια του για το πρόγραμμα εργασιών αναβάθμισης των αεροσκαφών ναυτικής συνεργασίας P-3B ORION, αναφέρει ότι βρίσκεται εντός χρονοδιαγράμματος πράγμα που σημαίνει ότι έως τα τέλη του 2023 θα προσγειώνονται στην 112 Πτέρυγα Μάχης της Ελευσίνας με το ίδιο έτος να παραλαμβάνονται 3 αεροσκάφη.

Σχετικά με τα ROMEO να προσθέσουμε τα εξής: Πέραν του οπλισμού που θα φτάσει μαζί με τα ελικόπτερα, υπάρχει το ζήτημα με τους «ηχοσημαντήρες» και είναι ένα εκ των υπό-προγραμμάτων που πρόκειται σύμφωνα με πληροφορίες τις αμέσως επόμενες δυο εβδομάδες να περάσει από την αρμόδια επιτροπή της Βουλής.

Το ενδιαφέρον του Πολεμικού Ναυτικού εστιάζεται στον ταχύτερο εντοπισμό των 6 υποβρυχίων Type 214 που ναυπηγεί η Τουρκία, τα οποία αποτελούν μια σημαντική απειλή ιδιαίτερα για τις παλαιότερες φρεγάτες S που δεν διαθέτουν συρόμενο σόναρ αλλά βασίζονται σε παρωχημένα σόναρ τροπίδας.

Τα ραντάρ που φέρουν τα ROMEO έχουν υπερδιπλάσιες δυνατότητες εντοπισμού και εγκλωβισμού περισσότερων στόχων επιφανείας σε μεγαλύτερες αποστάσεις.

Το ελικόπτερο έχει επίσης πολύ μεγαλύτερη ισχύ πυρός από τα 11 S-70B/B6 Aegean Hawk.

Το ενδιαφέρον το ΠΝ είναι για χίλιους ηχοσημαντήρες AN / SSQ-36/53/62.

Η αλήθεια πάντως είναι ότι δεν φτάνουν οι επιλογές αυτές για την αντιμετώπιση των τουρκικών υποβρυχίων.

Χρειάζεται επιπλέον ενίσχυση του ελληνικού υποβρυχιακού Στόλου. Αλήθεια τι απέγιναν τα δύο νέα υποβρύχια που εξήγγειλε ο πρωθυπουργός Κ.Μητσοτάκης από την ΔΕΘ το 2020;

Ειδικότερα πάντως και σε ότι αφορά τα ΑΒ-212 ASW μπορούν να εφοδιαστούν και με μία ή δύο τορπίλες Mk 44 ή Mk 46, για την προσβολή του εχθρικού υποβρυχίου. Συνηθέστερα πάντως τα ΑΒ 212ASW φέρουν μία τορπίλη, προκειμένου να εξοικονομήσουν καύσιμα κάτι που σημαίνει αυξημένο χρόνο στην περιοχή επιχειρήσεων. Με μια τορπίλη Mk.44 βάρους 196 χλγρ. ή μια Mk 46 βάρους 230 χλγρ. το ελικόπτερο διατηρεί αυτονομία σχεδόν μιάμισης ώρας, ενώ όπως είναι προφανές  με φορτίο δύο τορπιλών η αυτονομία θα μειωθεί.

Όταν το ελικόπτερο πραγματοποιεί έρευνα, χωρίς εξωτερικό φορτίο για τον εντοπισμό και τη σήμανση του στόχου, τότε έχει τη δυνατότητα να παραμείνει στην περιοχή για 2,5 ώρες. Αυτό παρά το γεγονός ότι θα χρειαστούν πολλά λεπτά αιώρησης για πολλαπλές βυθίσεις του ποντιζόμενου σόναρ AN /AQS-13 κάτι που σημαίνει αυξημένη κατανάλωση σε καύσιμα.

Αυτό που έχει σημασία στο Α/Υ αγώνα πάντως είναι ο εντοπισμός και η σήμανση του υποβρυχίου. Εάν γίνει αυτό τότε οι πιθανότητες αυτό να καταφέρει να διαφύγει είναι μικρές έως ελάχιστες.
Η προσβολή του τότε μπορεί να γίνει από άλλα μέσα που θα κληθούν στην περιοχή. Παράλληλα τα ΑΒ-212 μπορούν να πραγματοποιήσουν και έρευνα επιφανείας με το ραντάρ MM/APS-705 που διαθέτουν το οποίο είναι ικανό να εντοπίζει και περισκόπια και έχει εμβέλεια 148 χλμ.

Το ελικόπτερο σε αυτή την περίπτωση προσφέρει αυξημένη εμβέλεια σε σχέση με το ραντάρ του πλοίου, καθώς το τελευταίο περιορίζεται από τον ορίζοντα (καμπυλότητα της Γης) αδυνατώντας να «δει» πέρα από τα 55 έως 60 χλμ.

AB-212ASW και αναβάθμιση

Η αναβάθμιση των ελικοπτέρων ΑΒ-212 έχει εξεταστεί στο παρελθόν αν και μέχρι τώρα δεν έχε υλοποιηθεί και κακώς δεν έχει υλοποιηθεί.

Στις λύσεις αναβάθμισης που είχαν εξεταστεί στο πρόσφατο παρελθόν ήταν η εγκατάσταση ψηφιακού συστήματος αυτοματοποιημένης διατήρησης σε αιώρηση, αντί του αναλογικού που υπάρχει σήμερα, (σημαντική λειτουργία για την παρέαση του σόναρ), η αναβάθμιση του συστήματος ναυτιλίας με την ολοκλήρωση δέκτη GPS και την εγκατάσταση συστήματος ζεύξης δεδομένων, για την ασφαλή αποστολή δεδομένων στοχοποίσης από το ελικόπτερο στα πλοία του Στόλου.

Πολύ χρήσιμη θα είναι παράλληλα και η εγκατάσταση συστήματος  FLIR όπως το STAR SAFIRE II το οποίο επιτρέπει την αναγνώριση στόχων σε μεγάλες αποστάσεις ημέρα και νύχτα.
Ένα πρόγραμμα αναβάθμισης το οποίο θα μπορούσε να εφαρμοστεί και στα ελληνικά ΑΒ-212 είναι αυτό των ισπανικών «-212». Το 2011 η Ισπανία ανακοίνωσε ένα πρόγραμμα αναβάθμισης επτά AB-212 ανθυποβρυχιακού ρόλου, έναντι  21 εκατ.€.

Το πρώτο αναβαθμισμένο AB-212 παραδόθηκε το 2015, ενώ το τελευταίο παραδόθηκε το 2019. Το πρόγραμμα αφορούσε στην εγκατάσταση νέων συστημάτων (ραντάρ, νυχτερινής όρασης, αυτοπροστασίας κ.ά.), με παράλληλη αναβάθμιση του πιλοτηρίου, το οποίο από αναλογικό έγινε πλήρως ψηφιακό.

Έτσι αντικαταστάθηκαν όλα τα παλαιότερα συστήματα πλοήγησης και τα ηλεκτρονικά, βελτιώθηκαν οι κινητήρες και τα συστήματα επικοινωνιών. Επίσης εγκαταστάθηκε νέο ραντάρ επιτήρησης, υπέρυθρο σύστημα παρατήρησης, σύστημα GPS με χάρτη απεικόνισης θέσης σε πραγματικό χρόνο, εξωτερικό σύστημα ανάρτησης φορτίου, επιπλέων βαλλιστική θωράκιση στην καμπίνα και νέα, ασφαλέστερα καθίσματα, σύστημα προειδοποίησης επερχόμενου βλήματα και πολυβόλο τύπου Gatling.

Το αναλογικό πιλοτήριο αντικαταστάθηκε από ψηφιακό με τέσσερις νέες έγχρωμες οθόνες AFD-6800, πολλαπλών λειτουργιών, υψηλής ευκρίνειας. Επίσης εγκαταστάθηκε και νέος ηλεκτρονικός υπολογιστής δεδομένων πτήσης και σύστημα ένδειξης υψομέτρου και πορείας.

Τα αναβαθμισμένα AB-212 της Ισπανίας θα παραμείνουν σε υπηρεσία μέχρι το 2030-2035. Μια αναβάθμιση σε επίπεδο παρόμοιο με αυτό των ΑΒ- 212 θα μπορούσε να δώσει στο ΠΝ επτά ελικόπτερα με πολύ ενισχυμένες δυνατότητες ανθυποβρυχιακού αγώνα, ενώ εάν αυτό συνδυαζόταν με αντίστοιχη αναβάθμιση των 11 S-70B/B-6 Aegean Hawk στο επίπεδο -R, τότε το ΠΝ θα γλίτωνε τα 250 εκατ. $ με τα οποία θέλει να αγοράσει τέσσερα νέα MH-60R μια αγορά η οποία πραγματικά δεν χρειάζεται, εκτός του ότι το πακέτο θα έρθει πολύ πιο οικονομικά.

Παράκτιος Α/Υ πόλεμος

Ήδη από τον Μάιο του 1998 οι Αμερικανοί άρχισαν να συνειδητοποιούν την ύπαρξη μιας νέας μορφής ανθυποβρυχιακού πολέμου που έπρεπε να θεσπιστεί και να μελετηθεί έτσι ώστε να μπορούν να επιχειρούν με ασφάλεια σε όλα τα θαλάσσια περιβάλλοντα.

Το Αιγαίο μέχρι τότε αποτελούσε γι’ αυτούς μια κλειστή θάλασσα και μη έχοντας ζήσει και επιχειρήσει κάτω από τέτοιες συνθήκες παρά μόνο σε ωκεάνια περιβάλλοντα ανησυχούσαν για το ποιος θα πρέπει να είναι ο τρόπος με τον οποίο μεγάλες μονάδες επιφανείας θα μπορούσαν ασφαλώς να επιχειρούν κοντά σε ακτές. Έτσι θέσπισαν ένα καινούργιο δόγμα το οποίο ονομάστηκε «Littoral Anti Submarine Warfare Concept».

Βασιζόμενοι έτσι σε αυτό που ο Sir Francis Bacon είπε: ‘’He who will not apply new remedies must expect new evils’’ δηλαδή «Αυτός που δεν εφαρμόζει νέες θεραπείες πρέπει να περιμένει νέα δεινά» αποφάσισαν να αποκωδικοποιήσουν τον γρίφο αυτό και να δώσουν μια ασφαλή λύση στο πρόβλημα του παράκτιου ανθυποβρυχιακού πολέμου.

Η δημιουργία του αντικατοπτρίζει την περιγραφή και διενέργεια των επιχειρήσεων μέχρι και το 2015 όπου μέχρι τότε τα πράγματα δεν φαίνεται να αλλάζουν δραματικά τεχνολογικά μέχρι τότε στο συγκεκριμένο αντικείμενο.

Το δόγμα που δημιουργήθηκε αντικατοπτρίζει εκπληκτικά το περιβάλλον του Αιγαίου και γι’αυτό κρίνεται σκόπιμη η αναφορά και σύντομή ανάλυση των κυριοτέρων σημείων που θα οδηγήσουν στην καλύτερη εφαρμογή των Α/Υ τακτικών στον παράκτιο θαλάσσιο χώρο του Αιγαίου.
Υπάρχουν τέσσερεις κατηγορίες στις οποίες υποδιαιρείται η προετοιμασία για την ενάσκηση του παράκτιου ανθυποβρυχιακού πολέμου.

Πρόληψη: Γίνεται προσπάθεια εξουδετέρωσης των εχθρικών υποβρυχίων με δολιοφθορά όταν ακόμα βρίσκονται στον εχθρικό λιμένα.

Εμπλοκή πριν την κατάδυση: Προσπαθείς να εντοπίσεις και να εμποδίσεις ένα εχθρικό υποβρύχιο να καταδυθεί ούτως ώστε να έχεις την δυνατότητα να το εξουδετερώσεις πριν το χάσεις από την οπτική σου επαφή.

Ενάσκηση Ανθυποβρυχιακού Πολέμου πριν την είσοδο στην περιοχή ενδιαφέροντος.
Ενάσκηση Ανθυποβρυχιακού Πολέμου όταν η εχθρική μονάδα εισέλθει στην παράκτια περιοχή ενδιαφέροντος.

Παρατηρούμε λοιπόν ότι πριν ακόμα φτάσουμε να εξασκήσουμε τον παράκτιο ανθυποβρυχιακό πόλεμο πρέπει να έχουν προηγηθεί τρία στάδια αποτροπής του. Εάν βέβαια αποτύχουμε και στα τρία πρώτα στάδια τότε είμαστε υποχρεωμένοι να εφαρμόσουμε τις ακόλουθες τακτικές που θα μας κάνουν να αποκαλύψουμε την εχθρική επαφή και να διατηρήσουμε την παράκτια περιοχή ή ένα στενό πέρασμα μεταξύ δύο νήσων ακέραιο από κάθε εχθρική προσβολή.

Προτείνονται διάφορες μεθοδολογίες μεταξύ των οποίων είναι η εγκατάσταση Bio Indicators (ενδεικτών μικροοργανισμών).

Ένα υποβρύχιο όταν διέρχεται από μια περιοχή συγκεκριμένου βάθους παράγει οργανικά απόβλητα τα οποία είναι δυνατόν να εντοπιστούν από ειδικούς αισθητήρες μικροοργανισμών και να δώσουν συναγερμό  σε κάποιο κέντρο ελέγχου ότι ένα υποβρύχιο πλέει στην περιοχή.