TCG Anadolu (L-400): Εισέρχεται σε υπηρεσία σε Αιγαίο & Αν.Μεσόγειο

Το τουρκικό αεροπλανοφόρο TCG Anadolu θα αποτελέσει μείζονα απειλή για τα ελληνικά νησιά και σύντομα εισέρχεται σε υπηρεσία.

Το γεγονός ότι η Τουρκία εκδιώχθηκε από το πρόγραμμα των F-35 δεν ανέκοψε την πορεία υλοποίησης του προγράμματο και οι Τούρκοι έχουν σκοπό να τα αντικαταστήσουν είτε με μη επανδρωμένα οχήματα είτε με επιθετικά ελικόπτερα αναλόγως των αποστολών που θα θέλουν να πραγματοποιήσουν.

Με τις δοκιμές του ηλεκτρονικού εξοπλισμού και των οπλικών συστημάτων του, ολοκληρώνεται η ναυπήγηση του τουρκικού μίνι αεροπλανοφόρου TCG Anadolu (L-400) εκτοπίσματος 24,660 τόνων το οποίο αναμένεται να ενταχθεί σε υπηρεσία στον τουρκικό Στόλο τον ερχόμενο Μάιο.

Οι τουρκικοί ναύσταθμοι της Αττάλειας, του Ακσάζ και της Κωνσταντινούπολης θα έχουν πλήρη υποδομή για την υποστήριξη των επιχειρήσεων του πλοίου, άρα θα επιχειρεί και στο Αιγαίο και στην Αν. Μεσόγειο.

Πρόσφατα µάλιστα αναφέρεται ότι το σύστηµα υπέρυθρης παρατήρησης PIRI, το οποίο ανέπτυξε η τουρκική βιοµηχανία Aselsan, είναι ήδη έτοιµο και πρόκειται να αποτελέσει µέρος του εξοπλισµού του τουρκικού αεροπλανοφόρου που κατατάσσεται επίσηµα στην κατηγορία των LPD, δηλαδή των ελικοπτεροφόρων-σκαφών συντονισµού αποβάσεων, αλλά στην ουσία είναι µικρά αεροπλανοφόρα.

Το τουρκικό αεροπλανοφόρο βασίστηκε στο ισπανικό αντίστοιχό του πλοίο ισπανικού Juan Carlos I (L-61) από το οποίο επιχειρούν µαχητικά ΑV-8B Harrier, αλλά σε πρώτη φάση και λόγω του µπλοκαρίσµατος της παράδοσης των 12 F-35B, από το τουρκικό πλοίο θα επιχειρούν: 

– 4 επιθετικά ελικόπτερα T-129 ATAK

– 8 µεταφορικά ελικόπτερα AS 532 ή CH-47F

– 2 µεταφορικά ελικόπτερα S-70B Seahawk

– 8-12 µη επανδρωµένα µαχητικά κρούσης Anka ή Bayraktar τα οποία θα µεταφέρουν πυραύλους cruise SOM.

Στον εξοπλισµό αυτοάµυνας περιλαµβάνονται:

– 5 πύργοι της Aselsan µε το σύστηµα εγγύς αυτοπροστασίας των 25mm STOP

– 2 αντιπυραυλικά συστήµατα Phalanx CIWS

– 1 πυραυλικό αντιπυραυλικό σύστηµα RAM

Tο TCG Anadolu θα είναι επικεφαλής πλοίο Οµάδας Μάχης που θα συµπληρώνεται από δύο φρεγάτες, δύο κορβέτες, δύο πυραυλακάτους και ένα υποβρύχιο. 

H Τουρκία, περίπου επτά χρόνια µετά την υπογραφή στις 7 Μαΐου του 2015 κατά την διάρκεια της έκθεσης στρατιωτικού υλικού IDEF 2015 στην Κωνσταντινούπολη µεταξύ της τουρκικής υπογραµµατείας αµυντικών βιοµηχανιών SSM και των τουρκικών ναυπηγείων Sedef της ναυπήγησης ενός σκάφους κατηγορίας LPD (landing platform/dock) ενιαίου καταστρώµατος δρώντας δηλαδή και σαν ελικοπτεροφόρο/ελαφρύ αεροπλανοφόρο, πλέον αποκτά κάτι που πριν από δέκα χρόνια θα ακουγόταν περισσότερο ως «ανέκδοτο», το χειρότερο. 

Το «ανέκδοτο» φαίνεται ότι θα είναι διπλό: Την ναυπήγηση του TCG Anadolu  (L-400) την ακολουθεί η ναυπήγηση ενός δεύτερου σκάφους της ίδιας κλάσης, του TCG Thrace (L-401), δηµιουργώντας πλέον υπαρξιακά προβλήµατα στο Πολεµικό Ναυτικό, ειδικά αν αυτό ακολουθήσει λύσεις τύπου φρεγατών επακτίου αµύνης «MMSC».

Το TCG Thrace (Θράκη) θα παραδοθεί το 2025 και υποτίθεται ότι από το 2027 θα µεταφέρει τη ναυτική έκδοση του τουρκικού µαχητικού TF-X, όπως άλλωστε και το TCG Anadolu.

Η σχεδίαση του TCG Anadolu βασίζεται στο αντίστοιχο της ισπανικής Navantia αποβατικό/ελικοπτεροφόρο κλάσης LHD “Juan Carlos I” του ισπανικού Nαυτικού (την οποία Navantia κάποιοι, µε χιούµορ, οµολογουµένως, την ήθελαν ως ανάδοχο του προγράµµατος των ελληνικών φρεγατών).

Η επιλογή της ισπανικής σχεδίασης ως της καλύτερης για τις ανάγκες του τουρκικού Ναυτικού, βασίστηκε όχι µόνο σε µια καλύτερη οικονοµική προσφορά αλλά και στο ότι έχει αποδείξει την αξία της καθώς εκτός του ισπανικού πλοίου ακόµα δύο σκάφη ναυπηγούνται για το ναυτικό της Αυστραλίας, το “Canberra” που τέθηκε σε υπηρεσία και το “Adelaide” που θα παραδοθεί στο τελευταίο τρίµηνο του 2015.

Έτσι η προσπάθεια της ισπανικής φίρµας απέδωσε τελικά καρπούς µετά την πρώτη επιλογή της σχεδίασης στις 27 ∆εκεµβρίου του 2013 και την εν συνεχεία ίδρυση γραφείων στην Τουρκία µε στόχο βέβαια και το πρόγραµµα των νέων φρεγατών αεράµυνας του TDK TF-2000. 

Πιο συγκεκριµένα µε βάση της συµφωνία συνεργασίας Navantia-Sedef, η ισπανική πλευρά θα παρέχει την σχεδίαση, την µεταφορά τεχνογνωσίας, τεχνική υποστήριξη ενώ επίσης θα παρέχει και συστήµατα και ολοκληρωµένα τµήµατα για την κατασκευή του όπως οι κινητήρες και το ολοκληρωµένο σύστηµα διαχείρισης λειτουργιών σκάφους IPMS (Integrated Platform Management System) αλλά και τα σκάφη αποβάσεων LCM-1E.

Η επιλογή

Η υπογραφή του προγράµµατος προήλθε µετά από µια διαδικασία 2,5 ετών, όταν στις 27 ∆εκεµβρίου του 2013 η Τουρκία είχε αποφασίσει να επιλέξει την ισπανική σχεδίαση για την συνέχιση των συνοµιλιών για να αποτελέσει το νέο αποβατικό δεξαµενόπλοιο για τις ανάγκες του στόλου αποβάσεων, για τον οποίο θα αναφερθούµε πιο κάτω και είναι ιδιαίτερα φιλόδοξος.

Η αρχή πηγαίνει πίσω στο 2007 όταν η διοίκηση του TDK είχε εξαγγείλει ότι θα αναδιαµορφώσει ολόκληρο τον στόλο τον αποβατικών δυνάµεων και θα αποτελούνταν ένα LPD, δύο LST’s, οχτώ LCT’s και 27 AAV/AAAV’s.

Το πρώτο βήµα στην υλοποίηση του ολοκληρωµένου αυτού προγράµµατος ήταν η απόκτηση των 8 LCT’s. 

Πιο συγκεκριµένα το 2007 το SSM µέσω της έκδοσης Request for Proposal (RfP) για 8 LCT’s στο οποίο ανταποκρίθηκαν 4 εταιρείες εκ των οποίων επιλέχθηκε αυτή της AD. Το συµβόλαιο υπογράφηκε τον Ιούνιο του 2009 για την προµήθεια των 8 πλοίων κόστους 100 εκατ.ευρώ µε το πρώτο σκάφος να παραδίδεται στις 8 Οκτωβρίου του 2010 το Ç-151 και µε όλες τις µονάδες να παραδίδονται µέχρι το ∆εκέµβριο του 2013.

Τα σκάφη του τύπου έχουν µέγιστο εκτόπισµα 1.155 τόνων πλήρωµα 22 µελών, αναπτύσσουν µέγιστη ταχύτητα 22 κόµβων, έχουν οπλισµό 2 τηλεχειριζόµενα πυροβόλα STOP των 25mm και µπορούν να µεταφέρουν φορτίο 350τόνων ή 7 αρµάτων ή τέλος 250ανδρών.

Το δεύτερο πρόγραµµα ήταν αυτό της υλοποίησης προµήθειας δύο αποβατικών σκαφών κατηγορίας LST’s που ξεκίνησε το 2008 µε RFP και επιλογή στις 6 Ιανουαρίου του 2010 πάλι στα ναυπηγεία ADIK το 2011 όταν υπογράφηκε το συµβόλαιο κόστους 370εκ.ευρώ για την παράδοση των 2 σκαφών το πρώτο µέσα σε 48 µήνες. 

Τα σκάφη εκτοπίσµατος 7.125τόνων θα έχουν ταχύτητα 18 κόµβων πλήρωµα 129 µελών εµβέλεια 6.000ν.µ. οπλισµό 2 πυροβόλα των 40mm,2 πυροβόλα των 20mm  και 2 συστήµατα CIWS PHALANX. Επίσης θα φέρουν ηλεκτρονικό εξοπλισµό αποτελούµενο από ραντάρ SMART-S Mk2, Ε/Ο αισθητήρα ASELFLIR 3000D και ESM ARES-2N. Θα µεταφέρει 350 άτοµα αποβατική δύναµη µέχρι 20 άρµατα και µεταξύ 24-60 οχηµάτων. Τα αποβατικά αυτά τύπου LST θα προστεθούν στα υπάρχοντα 2 τύπου SARUCABEY και στο ένα τύπου OSMAN GAZ το οποίο πρόσφατα πέρασε από πλήρη εκσυγχρονισµό. 

 Η κορωνίδα όµως των αποβατικών δυνάµεων κτίζεται γύρω από το TCG Anadolu που θα αποτελεί τον διοικητικό βραχίονα που θα συντονίζει την αποβατική επιχείρηση ενώ θα την υποστήριξη µε την απαραίτητη ∆Μ που απαιτείται. 

Επίσης σε καιρό ειρήνης το πλοίο φιλοδοξεί να εκτελέσει τα καθήκοντα επίσης σηµαίας, ειρηνευτικών επιχειρήσεων, ανάληψη καθηκόντων διοίκησης ναυτικής νατοϊκής δύναµης, λογιστικής υποστήριξης, εκκένωσης πολιτών για την Τουρκία ή σύµµαχες χώρες καθήκοντα ναρκοθηρίας αλλά και να δρα ως πλοίο-«µητέρα» για µικρότερα πλοία µε την χρήση ελικοπτέρων προς υποστήριξη αυτών.

Ο διαγωνισµός ξεκίνησε το 2011, όταν το SSM ζήτησε προσφορές από τις ενδιαφερόµενες εταιρείες για το νέο σκάφος-ναυαρχίδα. Τον Μάιο του 2011 οι τουρκικές Deasan, RMK Marine και Sedef απάντησαν στο RfP για την σχεδίαση και ναυπήγηση του LPD. Η RMK Marine κατέθεσε δικό της σχέδιο, η Sedef συνεργάστηκε µε την ισπανική Navantia και πρότεινε ένα τροποποιηµένο Juan Carlos 1.

Λίγα έγιναν γνωστά για την πρόταση Deasan’s που πρότεινε σκάφος µα βάση το Dokdo και την κινεζική China Shipbuilding Industry Corporation µε την σχεδίαση Type 071. Τελικά όπως αναφέραµε νικητής ήταν η Sedef το 2013 που οδήγησε στο συµβόλαιο φέτος στην IDEF µε κόστος όχι τόσο υπερβολικό: 500 εκατ. δολάρια χωρίς τα οπλικά συστήµατα και τα αεροσκάφη.

 Η σχεδίαση 

Πριν την περιγραφή του ίδιου του σκάφους και των χαρακτηριστικών του, θα πρέπει να σταθούµε στην ικανότητα εξόπλισης του νέου σκάφους µε αεροσκάφη καθέτου από/προσνηώσεως.

Έτσι αν και αρχικά θα υπήρχε η ικανότητα µέσω ράµπας “Sky-jump”, όταν επιλέχθηκε το 2013 ένα χρόνο µετά τον Μάρτιο του 2014, ανακοινώθηκε δια στόµατος José Manuel Revuelta, προέδρου της ισπανικής εταιρείας Navantia, ότι το τουρκικό σκάφος δεν θα διαθέτει την ειδική ράµπα “Sky-jump” στην πλώρη που επιτρέπει στα αεροσκάφη AV-8B Harrier II, F-35Β να απογειώνονται.

Όµως τελικά και όπως επιδείχθηκε και στο περίπτερο της Navantia αλλά και του τουρκικού Ναυτικού η ράµπα κλίσης 12° τύπου “Sky-jump” θα βρίσκεται στο πλοίο.

Το ισπανικό αεροπλανοφόρο µπορεί να µεταφέρει συνολικά 30 αεροσκάφη και ελικόπτερα, εκ των οποίων τα 8-12 AV-8B Harrier II ή F-35Β και 8-12 µαχητικά UAV.  Σύµφωνα µε τα όσα έχει ανακοινώσει η ίδια η Τουρκία δια του SSM, το νέο της Landing Platform Dock Project (LPD) θα έχει ως κύριο στόχο να εκτελέσει τα καθήκοντα του τουρκικού ναυτικού στο Αιγαίο, την Μαύρη Θάλασσα, την Μεσόγειο αλλά και όπου το εθνικό συµφέρον το απαιτεί.

Μαζί µε το κυρίως σκάφος ολοκληρώνεται και η παράδοση 4 σκαφών απόβασης οχηµάτων LCM, 27 αµφίβια οχήµατα επίθεσης ο τύπος των οποίων δεν έχει επιλεγεί, δύο αποβατικές ακάτους LCVP, µια βάρκα διοίκησης και ένα σκάφος κατηγορίας RHIB (Rubber Hull Inflated Boat).

Η απαίτηση ήταν η προµήθεια όλων των σκαφών και εξοπλισµού να γίνει σε ιδιωτικό ναυπηγείο στην Τουρκία το οποίο θα είναι υπεύθυνο για τον σχεδιασµό, τη ναυπήγηση, την ενσωµάτωση όλων των συστηµάτων, τις δοκιµές και την εν συνεχεία υποστήριξη του LPD.

Το τουρκικό Juan Carlos σύµφωνα µε τα επίσηµα δεδοµένα που είχαν αρχικά αποδεσµευθεί για το LHD (Landing Helicopter Dock ) πλέον για τα τεχνικά χαρακτηριστικά του σκάφους ήταν: Εκτόπισµα 27.460 τόνων, µήκος ολικό 231µ., πλάτος 32µ., βύθισµα 6,8µ., ύψος 58µ. , µέγιστη ταχύτητα 21κόµβων, εµβέλεια µε οικονοµική ταχύτητα των 15 κόµβων 9.000ν.µ., αυτονοµία 60 ηµέρες, δυνατότητα υποστήριξης 1.223 ατόµων(αποβατικής δύναµη 961 µέλη, πληρώµατος 261 µελών εκ των οποίων 23 αξιωµατικοί, 49 υπαξιωµατικοί και 182 ναύτες, επιτελείου, αεροπορικού κλιµακίου, στελέχη υγειονοµικού).

Το σκάφος θα κινείται µε σύστηµα πρόωσης µε κινητήρες ηλεκτρικής 2×11 MW Siemens eSIPOD-πετρελαίου MAN 16V32/40 Diesel GenSets ενέργειας µέσω συστήµατος διασύνδεσης σε συνδυασµό µε 2 κινητήρες εκτέλεσης ελιγµών µε χρήση αντίστροφης ώσης.

Το σκάφος, όπως έχουµε αναφέρει, θα ελέγχεται από σύστηµα επιστασίας IPMS των Navantia-AYESAS ενώ θα είναι πλήρως ικανό να µεταφέρει µονάδα νοσοκοµειακής περίθαλψης µε χειρουργεία, οδοντιατρείο, ακτινολογικό και χώρους νοσηλείας ενώ για ειρηνευτικές αποστολές και αποστολές εκκένωσης θα µπορούν να µεταφερθούν µέχρι και 144 κοντέινερ µεταφοράς υλικών.

Να σηµειώσουµε ότι η ναυπήγηση γίνεται σε συνδυασµό στρατιωτικών/εµπορικών προτύπων και θα είναι συµβατό µε τον τουρκικό νηογνώµονα Loydu.

Ο ηλεκτρονικός εξοπλισµός του πλοίου είναι πλήρης τόσο στην αποκάλυψη ιχνών, όσο και στην σύντηξη δεδοµένων και επικοινωνίας για την εκτέλεση των διοικητικών και συντονιστικών καθηκόντων. Έχει σύστηµα επικοινωνιών µε ζεύξεις δεδοµένων Link 11/16/22/JRE/VMF/ HF/VHF/UHF και πλήρης δορυφορικές επικοινωνίες.

Το κύριο ραντάρ θα είναι το SMART-S Mk2 3D της Thales που κατασκευάζεται από την ASELSAN, IRST ASELFLIR 3000, 2 ραντάρ LPI, 2 ραντάρ ναυτιλίας, 1 ραντάρ αεροπορικού ελέγχου και 1 ραντάρ προσέγγισης ιπταµένων µέσων. Θα φέρει σύστηµα ηλεκτρονικών µέσων υποστήριξης και αντιµέτρων της ASELSAN R-ESM/παρεµβολέα/εκτοξευτές Chaff/IR και αντίµετρα κατά τορπιλών TORK.  

Ο οπλισµός του σκάφους, και αυτός πλήρης για τα καθήκοντα αυτοάµυνας κατά πολλαπλών απειλών,  αποτελούµενος από 4 πυργίσκους πυροβόλων 25mm Aselsan STOP, 3 πυργίσκους πολυβόλων 12.7mm Aselsan STAMP και 2 συστηµάτων  Raytheon Phalanx CIWS.

Το σύνολο των όπλων και των αισθητήρων είναι διασυνδεδεµένο µε το Σ∆Μ/CMS GENESIS εγχώριας ανάπτυξης που ελέγχει και τα πλωτά και εναέρια µέσα καθώς και τα υπόλοιπα σκάφη της αποβατικής αρµάδας.  

Οι αµφίβιες δυνατότητες του πλοίου είναι χώρος φορτίου βαρέων οχηµάτων συνολικού εµβαδού 1.410τ.µ. για µέχρι 46 άρµατα, χώρος ελαφρών οχηµάτων εµβαδού 1.880τ.µ. για µέχρι 100 οχήµατα, κατάστρωµα εναέριων µέσων 900τ.µ. κατάστρωµα πτήσης 5.440τ.µ. µε 6 σηµεία πρόσδεσης απογείωσης και δεξαµενή εµβαδού 1.165τ.µ. για µέχρι 4 αποβατικά σκάφη LCM-1E/LCM-8, 4/6 SUPERCAT Type RIB ή 2 αερόστρωµνα LCAC.

Η σχεδίαση του σκάφους είναι µονής καρίνας κατασκευασµένο από ατσάλι µε υπερκατασκευές από αλουµίνιο. Η αεροπορική πτέρυγα θα αποτελείται από 12 µεσαίου µεγέθους ελικόπτερα που στην περίπτωση θα είναι τα T-70 και 11 αεροσκάφη ή βαρέα ελικόπτερα ή µέχρι και 25 µεσαία ελικόπτερα ή µέχρι και 20 αεροσκάφη. 

Επιπλέον το τουρκικό ελικοπτεροφόρο δεν θα διαθέτει τον ανελκυστήρα που περιλαµβάνεται στο σχέδιο του ισπανικού Juan Carlos I (L61) αλλά µία καταπακτή και γερανό µε αυξηµένες δυνατότητες ανύψωσης αντικειµένων.

Κατά τα άλλα η διαµόρφωση του καταστρώµατος πτήσης του τουρκικού LPD δεν θα διαφέρει από το ισπανικό πλοίο. Το σκάφος θα είναι ικανό για 4 αποστολές αµφίβιες επιχειρήσεις, επίδειξη σηµαίας, ελαφρύ αεροπλανοφόρο, ανθρωπιστικές επιχειρήσεις. Το σκάφος έχει χρόνους παράδοσης 67 µηνών και εγγύησης 12 µηνών ενώ αναµένεται να παραδοθεί το 2019 και να τεθεί σε υπηρεσία το 2021.

Η απειλή για τις ΕΕ∆
και αντιµετώπισή του

Είναι προφανής ο στόχος των τουρκικών επιδιώξεων που δεν είναι άλλος από την αλλαγή του status-quo στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Όµως το πιο ανησυχητικό µε βάση το πρόγραµµα ανανέωσης του αποβατικού στόλου, είναι η µεθοδικότητα πάνω στην οποία εργάζονται οι τουρκικές ένοπλες δυνάµεις. 

Είδαµε από την αρχή πως έθεσαν ένα πλάνο προµηθειών και το τήρησαν σε σύνολο, αυξάνοντας κάθε φορά και το ποσοστό της τουρκικής συµµετοχής στην παραγωγή των συστηµάτων που καλύπτουν τις εγχώριες ανάγκες.

Και δεν σταµατούν εδώ, καθώς ήδη η ADIK παρουσίασε ένα νέο σχέδιο σκαφών τύπου LST εκτοπίσµατος 9.500 τόνων µε σκοπό την αντικατάσταση µεσοπρόθεσµα και των δύο παλαιοτέρων σκαφών τύπου SARUCABEY. Τα νέα αυτά LST είναι κατηγορίας ενιαίου καταστρώµατος ώστε να µπορούν να επιχειρούν ελικόπτερα 4-6 τον αριθµό εκτός των LCM που θα εξέρχονται από την ηµι-βυθιζόµενη δεξαµενή του πλοίου. Έτσι σε ένα χρόνο από τώρα που θα εισέλθει η δύναµη αυτή σε υπηρεσία στο τουρκικό Ναυτικό θα έχει 8 σκάφη τύπου LCT, 4 νέας γενιάς LST και ένα ελαφρύ ελικοπτεροφόρο.

Η συµπαγής αυτή δύναµη θα µπορεί να εκτελέσει απόβαση µε ταχύτητες των 18-20 κόµβων και µε ένα αριθµό αποβατικής δύναµης που θα υπερβαίνει την µια µηχανοκίνητη ταξιαρχία µε όλο τον εξοπλισµό της ενώ θα µπορεί να την υποστηρίζει µέχρι την ολοκλήρωση της ενέργειας ακόµα και µε µαχητικά αεροσκάφη όπως τα F-35B. τα σκάφη αυτά έρχονται µετά  τις αποφάσεις για την προµήθεια νέων µεταφορικών ελικοπτέρων (109 T-70) και 60 επιθετικών ελικοπτέρων (60 Τ-129) που θα προστεθούν στα υπάρχοντα περίπου 150 µεταφορικά S-70/As-532 και 20-25 επιθετικά ελικόπτερα AH-1P/W δηµιουργώντας µια τεράστια πίεση σε περίπτωση που θα επιχειρήσουν ακόµα και κατά ενός µεγάλου νησιού πλέον.

Μια πίεση που θα πρέπει να αντιµετωπίσουν οι Ελληνικές Ένοπλες ∆υνάµεις (ΕΕ∆) και ειδικότερα η περιοχή της ΑΣ∆ΕΝ, αλλά και της Κρήτης.

Η υπογραφή αυτής της προµήθειας θα πρέπει να κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου στα επιτελεία για να ληφθούν άµεσα σοβαρές αποφάσεις ενίσχυσης των µονάδων στα νησιά του Αν. Αιγαίου, όχι µόνο µε έµψυχο υλικό αλλά και µε συστήµατα ικανά να σταµατήσουν ή ακόµα και να ακυρώσουν την προµήθεια αυτή.

∆εν πρέπει σε καµία περίπτωση το τουρκικό Ναυτικό να µπορέσει να εκτελέσει αποκλεισµό νησιού ώστε να αποµονώσει την φρουρά του. Έτσι οι όποιες προµήθειες θα πρέπει να έχουν ως στόχο την εξολόθρευση του κινδύνου όσο πιο µακριά γίνεται. Έτσι τα κύρια νησιά της ΑΣ∆ΕΝ και έδρες Α∆ΤΕ θα πρέπει να εξοπλιστούν µε πυραυλικά συστήµατα που µπορούν να κάνουν την διαφορά.

Το πρόγραµµα απόκτησης βληµάτων επακτίου αµύνης εδάφους-επιφανείας δεν µπορεί να πάει άλλο πίσω. 

Η απόκτηση τουλάχιστον δύο συστοιχιών, η αναβάθµιση των νυν συστηµάτων MM-40 Exocet Block II σε Block III και η απόκτηση νέων Stand-Off όπλων µακρού βεληνεκούς µε ναυτικές ικανότητας (βλέπε το άρθρο στο νυν τεύχος), είναι «εκ των ουκ άνευ», αν θέλουµε να είναι και τις επόµενες δεκαετίες ελληνικό το Αρχιπέλαγος.