Aνοιξαν οι κάλπες για το ιστορικό δημοψήφισμα στην Τουρκία – Το σχέδιο του Ρ.Τ.Ερντογάν αν επικρατήσει το «ναι»

Άρχισαν να ανοίγουν οι κάλπες  στην Τουρκία, για το ιστορικό δημοψήφισμα το οποίο θα καθορίσει αν ο πρόεδρος της χώρας, Ταγίπ Ερντογάν, θα αποκτήσει περισσότερες εξουσίες.

Ο Ερντογάν θέλει να αλλάξει το κοινοβουλευτικό σύστημα της χώρας σε προεδρικό, με τους υποστηρικτές του να λένε ότι η κίνηση αυτή θα σταθεροποιήσει και θα εκσυγχρονίσει τη χώρα και τους επικριτές του να φοβούνται ότι η συνταγματική αναθεώρηση θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη απολυταρχία.

Αν το «ναι» υπερισχύσει, μεταξύ άλλων, ο Ερντογάν θα μπορεί να παραμείνει στη θέση του έως το 2029. Επιπλέον όμως θα έχει ενισχυμένες εξουσίες, για τον απευθείας ορισμό υπουργών, έκδοση διαταγμάτων και διορισμό ανώτατων δικαστικών μεταξύ άλλων. Ακόμη, η συνταγματική αναθεώρηση προβλέπει κατάργηση του αξιώματος του πρωθυπουργού.

Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος αναμένεται να έχει σοβαρές συνέπειες, εννέα μήνες μάλιστα μετά το αποτυχημένο στρατιωτικό πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου.

«Αύριο η Τουρκία παίρνει μια από τις πιο σημαντικές αποφάσεις της ιστορίας της», είπε ο Ερντογάν το Μ. Σάββατο, στην τελευταία συγκέντρωση μιας μακράς προεκλογικής εκστρατείας. Ο Τούρκος πρόεδρος εμφανίστηκε αισιόδοξος, αν και σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις πολλοί παραμένουν αναποφάσιστοι.

«Τα αποτελέσματα προμηνύονται καλά», διαβεβαίωσε. «Αλλά αυτό δεν πρέπει να μας κάνει ληθαργικούς. Ένα δυνατό “ναι” θα είναι ένα μάθημα για τη Δύση», πρόσθεσε, έπειτα από μια προεκλογική εκστρατεία κατά τη διάρκεια της οποίας καταφέρθηκε επανειλημμένα εναντίον της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Τα πρώτα από τα συνολικά 167.140 εκλογικά τμήματα άνοιξαν στις 07:00, στο ανατολικό τμήμα της χώρας και θα κλείσουν στις 17:00. Οι Τούρκοι της διασποράς έχουν ήδη ψηφίσει.

Ο Ερντογάν έχει διαμηνύσει ότι η υποψηφιότητα της Τουρκίας προς ένταξη στην ΕΕ, η οποία βρίσκεται σε τέλμα εδώ και χρόνια, θα μπει «στο τραπέζι» μετά το δημοψήφισμα. Έχει επίσης επαναφέρει στον δημόσιο διάλογο το ζήτημα της επαναφοράς της θανατικής ποινής, κάτι που αποτελεί κόκκινη γραμμή για τις Βρυξέλλες.

Για τον αρχηγό του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, η επιλογή που έχει μπροστά της η Τουρκία είναι η εξής: «Θέλετε να συνεχίσετε να έχετε μια κοινοβουλευτική δημοκρατία ή να αποκτήσετε ένα σύστημα διακυβέρνησης μόνο ενός ανδρός;» είπε χθες στην τελευταία συγκέντρωση του κόμματός του κοντά στην πρωτεύουσα, παρομοιάζοντας το προεδρικό σύστημα που θέλει να εγκαθιδρυθεί το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) με ένα «τρένο χωρίς φρένα» του οποίου ο προορισμός «είναι άγνωστος».

Η αντιπολίτευση και μη κυβερνητικές οργανώσεις επέκριναν τις τελευταίες εβδομάδας μια εντελώς άνιση προεκλογική εκστρατεία, στην οποία το κυβερνητικό μήνυμα κυριάρχησε στους δρόμους και στα ΜΜΕ. Η Τουρκία εξάλλου βρίσκεται ακόμη σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Περίπου 47.000 άνθρωποι έχουν συλληφθεί και 100.000 έχουν καθαιρεθεί ή τεθεί σε διαθεσιμότητα εξαιτίας των φερόμενων σχέσεών τους με τους πραξικοπηματίες του Ιουλίου.

Ενώ το Κόμμα της Δημοκρατίας των Λαών (HDP), το οποίο εκφράζει την κουρδική μειονότητα, αναγκάστηκε να κάνει εκστρατεία με τους δύο συμπροέδρους του στη φυλακή, καθώς κατηγορούνται ότι συνδέονται με το Εργατικό Κόμμα Κουρδιστάν (PKK), την ένοπλη κουρδική αυτονομιστική οργάνωση που η Άγκυρα και οι δυτικοί σύμμαχοί της χαρακτηρίζουν «τρομοκρατική».

Το σχέδιο του Ερντογάν αν επικρατήσει το «ναι»

Εκατομμύρια Τούρκοι προσέρχονται στις κάλπες, προκειμένου να ψηφίσουν υπέρ ή κατά της μετατροπής του πολιτεύματος από κοινοβουλευτική σε προεδρική Δημοκρατία.

Η ενδεχόμενη αυτή συνταγματική αλλαγή -η σημαντικότερη από την κατάρρευση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας- εάν εγκριθεί, θα ενισχύσει σημαντικά τις εξουσίες του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Οι υποστηρικτές του «Ναι» στη συνταγματική μεταρρύθμιση υποστηρίζουν ότι αυτή είναι απαραίτητη, προκειμένου να επιτευχθεί η τόσο αναγκαία για τη χώρα σταθερότητα.

Από την άλλη, όσοι αντιτίθενται, θεωρούν πως θα οδηγήσει σε υπερσυγκέντρωση εξουσιών στον Πρόεδρο -εν προκειμένω στον Ερντογάν- καθιστώντας αδύνατο οποιονδήποτε έλεγχο.

«Το κοινοβούλιο θα είναι εντελώς αναποτελεσματικό, σφραγίζοντας απλώς τις επιλογές του Ερντογάν που, από τη στιγμή που δεν θα υπάρχει πρωθυπουργός, θα συγκεντρώσει όλη την εξουσία στα χέρια του», ανέφερε στο CNN o Esra Ozyurek, καθηγητής Σύγχρονων Τουρκικών Σπουδών στο London School of Economics.

Τι περιλαμβάνει η πρόταση για τη συνταγματική αναθεώρηση

Η μεταρρύθμιση που οι Τούρκοι πολίτες καλούνται να εγκρίνουν ή να απορρίψουν, περιλαμβάνει τη μετατροπή του πολιτεύματος από Κοινοβουλευτική σε Προεδρική Δημοκρατία, η οποία συνεπάγεται μία σειρά από αλλαγές:

Προεδρικές εξουσίες

• Ο Πρόεδρος, εκτός από αρχηγός του κράτους, καθίσταται και επικεφαλής της εκτελεστικής εξουσίας

• Καταργείται η θέση του πρωθυπουργού και αντικαθίσταται από δύο αντιπροέδρους που θα επιλέγονται από τον Πρόεδρο

• Ο Πρόεδρος θα ορίζει και τους υπουργούς της κυβέρνησης

• Οι βουλευτές απεμπολούν το δικαίωμα επερωτήσεων προς τον Πρόεδρο, ο οποίος θα επιλέγει εάν και πότε θα απευθύνεται στο Κοινοβούλιο

• Έξι από τα δεκατρία μέλη του Ανωτάτου Συμβουλίου Δικαστικών και Εισαγγελέων θα επιλέγονται από τον Πρόεδρο, ενώ το κοινοβούλιο θα επιλέγει τα υπόλοιπα μέλη

• Ο Πρόεδρος θα διατηρεί την ιδιότητά του ως ηγέτης του κόμματός του, επιλέγοντας ο ίδιος τους υποψηφίους του

• Ο αριθμός των βουλευτών αυξάνεται από τους 550 στους 600, ενώ το όριο ηλικίας του εκλέγεσθαι μειώνεται από τα 25 στα 18 έτη.

• Βουλευτικές και προεδρικές εκλογές θα διεξάγονται ταυτόχρονα κάθε πέντε χρόνια και όχι τέσσερα, όπως ισχύει σήμερα.

• Η κατάρτιση, τροποποίηση και κατάργηση νόμων παραμένει στις αρμοδιότητες του κοινοβουλίου. Ο Πρόεδρος, όμως, θα μπορεί να επιστρέφει τους νόμους και να προσφεύγει στο Συνταγματικό Δικαστήριο σε περίπτωση που κρίνει πως αντιβαίνουν το Σύνταγμα.

• Ο προϋπολογισμός θα συντάσσεται από τον Πρόεδρο, όμως, θα πρέπει να εγκριθεί από το κοινοβούλιο.

• Εάν υπάρξει κατηγορία ή ο Πρόεδρος θεωρηθεί ύποπτος για διάπραξη αδικήματος, το Κοινοβούλιο θα μπορεί να διατάξει τη διενέργεια έρευνας, εάν υπάρξει η απαιτούμενη διευρυμένη πλειοψηφία των 3/5 (360 βουλευτές).

Κατάσταση Έκτακτης Ανάγκης

• Η κήρυξη της χώρας σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης θα αποφασίζεται από τον Πρόεδρο και θα μπορεί να έχει μέγιστη διάρκεια τους 6 μήνες. 

Το κοινοβούλιο θα αποφασίζει για την παράταση, την αναστολή ή τον περιορισμό της διάρκειάς της.

Διχασμένη φαίνεται να είναι η τουρκική κοινωνία, με τις δημοσκοπήσεις να αντικατοπτρίζουν ακριβώς αυτόν το διχασμό.

Παρά το γεγονός ότι αρκετοί εκτιμούσαν άνετη επικράτηση του «Ναι», οι δημοσκοπήσεις που έχουν δει το φως της δημοσιότητας είναι μοιρασμένες, δίνοντας μικρό, κατά κύριο λόγο, προβάδισμα, στη μία ή την άλλη πλευρά.

Την Παρασκευή, ο Πρόεδρος Ερντογάν έκανε λόγο για δημοσκοπήσεις που προβλέπουν νίκη του «Ναι» με ποσοστό κοντά στο 60%, ενώ ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Κεμάλ Κιλιτζντάρογλου μίλησε για κρυφές δημοσκοπήσεις που δίνουν προβάδισμα στο «Όχι» με ποσοστό 53%. 

Πόλωση και Εθνικισμός

Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και τα μέλη του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, κατά την προεκλογική εκστρατεία, επένδυσαν ιδιαίτερα στον εθνικισμό και τον αντιευρωπαϊσμό, δημιουργώντας εντάσεις τόσο με γείτονες χώρες (Ελλάδα, Βουλγαρία), όσο και με παραδοσιακές δυνάμεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ολλανδία, Γερμανία).

Η ένταση που προκλήθηκε μεταξύ Τουρκίας-Ολλανδίας μετά την απαγόρευση προσγείωσης στο Ρότερνταμ του αεροπλάνου που μετέφερε τον τούρκο ΥΠΕΞ

Μεβλούτ Τσαβούσογλου 9999 και τα γεγονότα που ακολούθησαν, ωφέλησαν τον Ολλανδό πρωθυπουργό Μαρκ Ρούτε και μένει να αποδειχθεί εάν και ο Ερντογάν θα καταφέρει να τα κεφαλαιοποιήσει πολιτικά.

Ήταν, άλλωστε, εμφανής ο στόχος του όταν μιλούσε για «ναζί, φασίστες και σταυροφόρους» φερόμενος κατά των Ευρωπαίων, οι οποίοι απαγόρευσαν τις προεκλογικές συγκεντρώσεις Τούρκων πολιτικών στις χώρες τους.

Tούρκος δημοσιογράφος: Ο Ερντογάν θα διατηρήσει την ένταση στο Αιγαίο και μετά το δημοψήφισμα

Στην προσπάθειά του να απευθυνθεί στο εθνικό συναίσθημα των Τούρκων, ο Ερντογάν διατήρησε σε υψηλά επίπεδα και την ανθελληνική ρητορική του. 

Μιλώντας σε τηλεοπτική του συνέντευξη την προηγούμενη εβδομάδα, έκανε λόγο για «γκιαούρηδες», ενώ, νωρίτερα, είχε δηλώσει πως σκόπευε να προσευχηθεί στην Αγιά Σοφιά τη Μεγάλη Παρασκευή και ενόψει δημοψηφίσματος. 

Σε αυτό το μήκος κύματος ήταν και η πρόσφατη, νέα ένταση στα Ίμια.

Η στάση αυτή του Ερντογάν δεν αποτελεί ιδιαίτερη έκπληξη, καθώς σημαντικό ρόλο στο δημοψήφισμα αναμένεται να παίξει η ψήφος του ακροδεξιού κόμματος MHP, των Γκρίζων Λύκων, το οποίο έχει δηλώσει ότι θα στηρίξει το «Ναι».

Ο πρωθυπουργός Μπεναλί Γιλντιρίμ, από το κοινοβούλιο είχε απευθυνθεί στους Γκρίζους Λύκους αποκαλώντας τους «αδέρφια» και σχηματίζοντας το σύμβολό τους, ενώ μετά τις τελευταίες αντιδράσεις τους στις φήμες για πρόθεση του Ερντογάν να προχωρήσει σε ομοσπονδοποίηση του τουρκικού κράτους, ο Γιλντιρίμ δήλωσε πως θα υπέβαλε την παραίτησή του εάν υπήρχε τέτοιο ενδεχόμενο. 

Ο Ερντογάν δεν άργησε να διαψεύσει τις φήμες αυτές. 

Παρά τη συνεχιζόμενη ένταση που ο Ερντογάν επιδιώκει να συντηρεί και στην οποία έχει επενδύσει για το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, αυτό παραμένει αβέβαιο. 

Κανείς δεν είναι σε θέση να γνωρίζει εάν η ρητορική του και η πολιτική της έντασης θα μετριαστούν σε περίπτωση νίκης του, ή εάν θα αποτελέσουν τα μέσα για την ανάδειξη της Τουρκίας σε ισχυρό παγκόσμιο παίκτη, όπως ο «σουλτάνος» Ερντογάν θα ήθελε.