SB2C Helldiver: Η δράση των «Χελς» της ΕΒΑ στον Εμφύλιο – Οι επιχειρήσεις στο Γράμμο

Το αεροσκάφος κάθετης εφόρμησης SB2C Helldiver υπήρξε το αεροσκάφος του αμερικανικού Ναυτικού και των Πεζοναυτών που συμμετείχε ενεργά στα δύο τελευταία έτη του πολέμου στον Ειρηνικό.

Το αεροσκάφος όμως έμελλε να δει επιχειρησιακή δράση και στην Ελλάδα κατά την τελευταία φάση των επιχειρήσεων κατά τη διάρκεια του εμφυλίου. Το πώς ήρθαν τα αεροσκάφη στην Ελλάδα, τι δυσκολίες αντιμετώπισαν οι Έλληνες πιλότοι αλλά και ο σημαντικός ρόλος που έπαιξαν κατά την διάρκεια των μαχών στον Γράμμο  είναι το αντικείμενο του άρθρου που ακολουθεί.

Το αεροσκάφος κάθετου βομβαρδισμού Curtiss SB2C Helldiver ήταν ένα αεροσκάφος του Ναυτικού που κατασκευάστηκε κατά τον Β΄ΠΠ για να επιχειρεί από αμερικανικά αεροπλανοφόρα. Το αεροσκάφος αντικατέστησε το προηγούμενο βομβαρδιστικό καθέτου εφορμήσεως Douglas SBD Dauntless. Αν και παρήχθη από το 1943 έως και το 1945 σε 7.140 αντίτυπα, εντούτοις δεν έγινε ιδιαίτερα αγαπητό από τα πληρώματά του εξαιτίας των κακών πτητικών  χαρακτηριστικών που είχε κατά τη διάρκεια της προσγείωσης κυρίως. Παρά τις εγγενείς αδυναμίες του το αεροσκάφος πολέμησε το θέατρο του Ειρηνικού εντατικά κατά τα δύο τελευταία χρόνια του πολέμου εναντίον της Ιαπωνίας.

Η ιστορία του Helldiver στην Ελληνική Βασιλική Αεροπορία (ΕΒΑ) έχει τις ρίχες της στο καλοκαίρι του 1945 όταν η RAF ζήτησε από την ΕΒΑ την επιστροφή των αεροσκαφών βομβαρδισμού  A-30(A) Baltimore τα οποία υπηρετούσαν με την 13ηΜοίρα Ελαφρού Βομβαρδισμού.

Ταυτόχρονα οι Βρετανοί δεν φάνηκαν και πρόθυμοί να προσφέρουν κανένα σύγχρονο τύπο βομβαρδιστικού αεροσκάφους δίνοντας μόνο ελάχιστα Vickers Wellington που μόνο για αποστολές βομβαρδισμού δεν χρησιμοποιήθηκαν. Έτσι και με την έκρηξη του εμφυλίου το 1946 η ΕΒΑ δεν διέθετε κανένα αεροσκάφος με ειδικό ρόλο βομβαρδισμού παρά μόνο αεροσκάφη Spitfire τα οποία αν και διέθεταν ικανότητα μεταφοράς βομβών δεν ήταν εξειδικευμένα βομβαρδιστικά, ενώ παράλληλα διέθεταν ανεπαρκή θωράκιση για αντι-ανταρτικές αποστολές.

Η άφιξη στην Ελλάδα

Τελικά την άνοιξη  του 1949 οι ΗΠΑ προσέφεραν στην Ελλάδα 42 SB2C Helldiver τα οποία πρόλαβαν να πάρουν μέρος μόνο κατά στα τελευταία στάδια του εμφυλίου. Τα αεροσκάφη εντάχθηκαν στην 336Μοίρα βομβαρδισμού αντικαθιστώντας τα αεροσκάφη Spitfire με τα οποία επιχειρούσε ως 336Μοίρα Διώξεως. Αξιοσημείωτη όμως είναι η αντίδραση των Βρετανών στην αμερικανική βοήθεια.

Όπως αναφέρεται η Βρετανική Αεροπορική Αποστολή στην Ελλάδα αντέδρασε έντονα χωρίς όμως και να προτείνει καμία απολύτως εναλλακτική λύση! Ένα από τα επιχειρήματά τους ήταν ότι η 336ΜΒ δε θα ήταν έτοιμη για την υποστήριξη των επιχειρήσεων στο Γράμμο και το Βίτσι με τις επιχειρήσεις Πυρσός Β και Γ. Ο Αρχηγός της Ανώτατης Διοίκησης Αεροπορίας Σμήναρχος Ε.Κελαϊδής αναφέρει στο βιβλίο του «Αναμνήσεις από την Αεροπορία» πως απάντησε στον στον Παπάγο ο οποίος είχε εκφράσει τη δυσαρέσκειά του για τις εκτιμήσεις των Βρετανών: «Ας λένε οι Άγγλοι. Επαναλαμβάνω ότι η Μοίρα θα είναι εις θέσιν εντός 15 ημερών να να λάβει μέρος εις τας επιχειρήσεις κατά του Γράμμου. Αναλαμβάνω πλήρως την ευθύνη». Τα αεροσκάφη έφθασαν στην Ελλάδα φορτωμένα στο αεροπλανοφόρο «Σικελία» το οποίο είχε καταπλεύσει στον Φαληρικό Όρμο.

Από εκεί τα αεροσκάφη με φορτηγίδες μεταφέρθηκαν στην ξηρά και από εκεί οδικώς μέσω της λεωφόρου Ποσειδώνος στο ΚΕΑ στο Ελληνικό από όπου ύστερα από μια σύντομη επιθεώρηση απογειωνόντουσαν για την Λάρισα από όπου και θα επιχειρούσαν. Η Μοίρα μετά από ένα χρονικό διάστημα εντατικής εκπαίδευσης βγήκε ετοιμοπόλεμη στα μέσα Αυγούστου του 1949 λίγες ημέρες δηλαδή μετά την έναρξη των επιχειρήσεων στο Βίτσι.

Τα αεροσκάφη είχαν ελάχιστες διαφορές με τα αντίστοιχα που είχαν υπηρετήσει στο αμερικανικό Ναυτικό και τους Πεζοναύτες. Ανάμεσα σε αυτές ήταν η αντικατάσταση του ουραίου τροχού με ένα νέο μεγαλύτερων διαστάσεων για προσγείωση σε διαδρόμους ξηράς, η απομάκρυνση των δύο πολυβόλων των 0303 ιντσών από τη θέση του οπίσθιου πολυβολητή καθώς δεν υπήρχε λόγος για την παραμονή τους εξαιτίας της μη ύπαρξης εναέριων απειλών και η αφαίρεση του άγκιστρου ανάσχεσης, καθώς τα αεροσκάφη επιχειρούσαν πριν από αεροπλανοφόρα.

Το αεροσκάφος πάντως διέθετε και δύο πυροβόλα των 20 χλστ. Mk2 στις πτέρυγες, ενώ μπορούσε να μεταφέρει 4 βόμβες των 500 λιβρών δύο στην εσωτερική αποθήκη οπλισμού και δύο κάτω από τις πτέρυγες. 

Η σύντομη αλλά κρίσιμη εμπλοκή στον εμφύλιο

Η πρώτη εμπλοκή των αεροσκαφών στον εμφύλιο πραγματοποιήθηκε στις 24 Αυγούστου του 1949 προσβάλλοντας το ύψωμα του Τσάρνο στο Γράμμο το οποίο ελεγχόταν από τις δυνάμεις του ΔΣΕ. Το ύψωμα βομβάρδισαν συνολικά 18 αεροσκάφη της 336Μ, χωρισμένα σε τρία ισάριθμα Σμήνη των 6 αεροσκαφών, με πρωτοφανή ακρίβεια σε σχέση με τις αποστολές των Spitfire. Οι επιθέσεις των Χελς, όπως τα αποκαλούσαν οι πιλότοι τους σε συνδυασμό με τις επιθέσεις και από 26 Spitfire αλλά δύο C-47 είχαν ως αποτέλεσμα να καταληφθεί το ύψωμα την επομένη 25ηΑυγούστου.

Η κατάληψή του, έπαιξε καταλυτικό ρόλο στη συνέχιση των επιχειρήσεων εκ μέρους των ανταρτών, καθώς αυτό ήταν μια από τις αρτιότερα οχυρωμένες θέσεις του ΔΣΕ, με επάλληλα πολυβολεία, υπόγειες οχυρώσεις, αλληλοκαλυπτόμενα τόξα βολής, νάρκες, ορύγματα, συρματοπλέγματα συνέθεταν ένα σκηνικό κόλασης για ττα τμήματα του Εθνικού στρατού που είχαν τις προηγούμενες ημέρες ανεπιτυχώς να το καταλάβουν.

Οι επιθέσεις συνεχίστηκαν μέχρι τις 29 Αυγούστου ημέρα όπου σηματοδοτεί και το τέλος του εμφυλίου. Τα Χελς, με συνεχείς αποστολές πραγματοποίησαν προσβολές και σε άλλες οχυρωμένες θέσεις του ΔΣΕ: Στο Τσαγκός, Καραούλι, Παπούλι, Φλάμπουρο, Ψωριάρικο, Πόρτο Οσμάν, Βετέρνικο, ύψωμα Κιάφα, με τελευταία αποστολή στο Κάμενικ (εντός της Αλβανίας).

Μετά το τέλος του πολέμου τα Helldiver, άρχισαν να αποσύρονται σταδιακά. Το 1953 αντικαταστάθηκαν από τα F-84G (το πρώτο αεριωθούμενο της ΕΒΑ) ενώ μερικά παρέμειναν σε υπηρεσία μέχρι το 1957 σε ρόλους φωτοαναγνώρισης.

Σήμερα μόνο 4 ή 5 Helldiver υπάρχουν στον κόσμο, με μόλις ένα από αυτά να βρίσκεται σε πτητική κατάσταση στις ΗΠΑ. Ένα από το σπανιότατο αυτό αεροσκάφος βρίσκεται και στο μουσείο της ΠΑ στο Τατόι, ύστερα από την αποκατάστασή του που έγινε το 1997.